Απέχθεια και αποστροφή
πρόσφατου μυθιστορήματος του Αντώνη Νικολή.
(Στο Περιοδικό των βιβλίων / the books' journal, τεύχος 159, Δεκέμβριος 2024, σελ. 8, ΔΙΑΛΟΓΟΙ)
Για την ακρίβεια, απέχθεια και αποστροφή προς το εθνικό κέντρο.
Νομίζω λίγοι αμφισβητούν την ικανότητά μου να κυριολεκτώ. Με κάθε λέξη μετρημένη, αυτή είναι και η οριστική μου απάντηση: απέχθεια και αποστροφή. Συνειρμικά το εθνικό κέντρο παραπέμπει στο νεοελληνικό κράτος. Και προς τι να τρέφω σφοδρά συναισθήματα, να αιτιώμαι υπουργεία και θεσμούς, για τον λόγο ότι ένα ανεκδιήγητο και όσο ποτέ χαμηλού επιπέδου λογοτεχνικό σινάφι από χρόνια αγνοεί ή ασκεί ποικίλως πολεμική στο έργο μου; Κατ’ αρχάς γιατί δεν υπάρχει οικονομική, πολιτιστική, ευρύτερα κοινωνική δραστηριότητα σ’ αυτό τον τόπο, που αν τη σηκώσεις από κάτω να μη βρίσκεται και πάλι το φαύλο νεοελληνικό κράτος.
Με το μυθιστόρημα Περεγρίνος το πράγμα έφτασε στο αποκορύφωμά του. Αποτελεί το έκτο εκδομένο πεζό μου, ενημέρωσα περίπου ένα μήνα πριν την έκδοσή του για τα εργαστηριακά του χαρακτηριστικά, εξήγησα διεξοδικά πως συνιστούσε έργο ζωής, υπαινισσόμουν ότι όφειλαν έναν κάποιο σεβασμό έστω στον κόπο των περίπου οκτώ χρόνων αποκλειστικής εργασίας μου. Και εισέπραξα από το όλον σινάφι (τη εξαιρέσει ελαχίστων –ζήτημα δέκα ατόμων) κυριολεκτικά την αποκορύφωση της απαξίωσής του.
Απ’ όλα τα δεκάδες, εκατοντάδες ηλεκτρονικά ή έντυπα περιοδικά, τους ιστότοπους τους περί τη λογοτεχνία ή τις τέχνες γενικά, τα ειδικά ένθετα για γράμματα-τέχνες εφημερίδων κ.τ.ό., δεν πρέπει να ξεπερνούν τα δέκα στα οποία έγινε μια κάποια –προσμετρώ και τις στοιχειώδεις– νύξη ή αναφορά. Γράφτηκαν ελάχιστες παρουσιάσεις-κριτικές, και ευνοήτως απουσίασε από μακρές ή βραχείες λίστες βραβείων, και πώς να αποφύγω τη θυμηδία: τέτοια λαμπρή χρονιά το 2023 για τη νεοελληνική πεζογραφία, δεκάδες έργα καλύτερα, πληρέστερα, πιο ενδιαφέροντα από τον Περεγρίνο!
Αν έχεις γεννηθεί με την κατάρα, το επονομαζόμενο και ταλέντο, το γράψιμο σου διασφαλίζει το να αποφύγεις το ίδρυμα, το φρενοκομείο, αν και κάποτε ούτε κι αυτό, επίσης, η ίδια η δημιουργία, η διαδικασία ως την εντελή μορφή του έργου, αν αυθεντικά ζεις τη λογοτεχνία, χαρίζει τη μύχια ικανοποίηση, πράγματι τη σπάνια και ουσιαστική ανταμοιβή. Όμως δεν είμαστε αποκομμένα ή μονάζοντα σε σκήτες άτομα, και είναι εξωφρενικό να καταλήγουμε εκείνοι οι εργαζόμενοι που όχι μόνο δεν αμείβονται για το έργο τους, αλλ’ αντίθετα εισπράττουν… αρνητική αμοιβή. Με δεδομένη κιόλας τη γενική παραδοχή ότι κίνητρο και αξία άλλη απ’ τον φθόνο δεν ευδοκιμεί στην υπέροχη ετούτη χώρα, στην καλύτερη ν’ ακούς παρηγόριες του τύπου: «Σε τιμωρούν τώρα, για να αντέξουν ότι εσύ θα απολαύσεις τη μετά… θάνατον υστεροφημία».
Ποιος να ντραπεί;
Όμως το λογοτεχνικό έργο είναι η μεγαλύτερη επένδυση για μία γλωσσική κοινότητα. Και μάλιστα μία κοινότητα (γλωσσική, εθνική ή όπως κι αν προσδιοριστεί) η οποία τους τελευταίους δύο αιώνες δεν έχει να επιδείξει άλλη θαυμαστή κατάκτηση πέρα από τη γλώσσα της, εν προκειμένω τη νεοελληνική.
Δεν γράφω εδώ τίποτε εν θερμώ. Είναι κατασταλαγμένος θυμός. Τα λόγια μου τα ζυγίζω, τα σταθμίζω. Κι αυτή τη σελίδα, δίκην διαθήκης, θα την υπερασπίζομαι στο εξής περισσότερο κι απ’ το έργο μου, ή μάλλον ως την κορυφαία σελίδα του έργου μου.
Ζω από επιλογή μακριά από το εθνικό κέντρο, πλέον η απόσταση γίνεται και ψυχική. Και στα όποια πάρε-δώσε μου εφεξής κριτήριο θα είναι η στάση (εντύπου ή ηλεκτρονικού μέσου, ατόμου ή ομάδας) απέναντι στον Περεγρίνο. Σε παράγοντες και παραγοντίσκους, όσους συναπαρτίζουν το σημερινό σινάφι, και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο απαξίωσαν ή αγνόησαν τον Περεγρίνο, δεν θέλω να τους δώσω το χέρι ούτε στα πλαίσια τυπικών συμβατικών συναναστροφών.
Ουδείς ανάξιος σεβασμού, εκτός εάν συστήνεται κάποιος που δεν είναι, που δεν δικαιούται να είναι. Άλλωστε, για ποιο λόγο να μ’ ενδιαφέρει η συνάφεια, η κρίση ή ο έπαινος ατόμου ή ομάδας που δεν έχουν πει ούτε μια καλημέρα στη λογοτεχνία;
Από την εσχατιά του Αιγαίου, ας είναι η σελίδα αυτή η δική μου, του έργου μου θέλω να πω, στηλίτευση της παρασιτικής ύπαρξής τους. Επιεικώς ανεπαρκείς, άσχετοι, ή συμπλεγματικοί μιμητές λογοτεχνών, στελεχώνουν επιτροπές, χώνονται με τον νεοελληνικό τρόπο εδώ κι εκεί, μοιράζονται ωφελήματα (από το φαύλο κρατικό χρήμα) και προπαντός την οίηση ότι δικαιούνται να διαβαθμίζουν λογοτεχνικές αξίες, να καταρτίζουν έως και… λογοτεχνικούς κανόνες!
Τέλος του παιχνιδιού, αγαπητοί. Έτσι κι αλλιώς δεν συνυπήρξαμε ποτέ στο ίδιο σύμπαν θεράποντες της λογοτεχνίας ή λογοτέχνες.
Παντοτινά ξένος,
-ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΗΣ
Συγγραφέας
