Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου 2019

Σκοτεινό Νησί όπως σκοτεινό μέλλον.


Μου ζητήθηκε από την Εφημερίδα των Συντακτών να παρουσιάσω ευσύνοπτα την αναθεωρημένη επανέκδοση της νουβέλας μου Το Σκοτεινό Νησί από τις εκδόσεις Ποταμός. Δημοσιεύθηκε σήμερα, 28/9/2019, στο ένθετο ΑΝΟΙΧΤΟ ΒΙΒΛΙΟ, επιμέλεια Μισέλ Φάις, Φθινοπωρινό πεζογραφικό ψηφιδωτό, 28 συγγραφείς συστήνουν το νέο τους βιβλίο, σελ. Art 33. 


Αντώνης Νικολής
Σκοτεινό Νησί όπως σκοτεινό μέλλον

«Το Σκοτεινό Νησί», παλαιότερο θεατρικό μου, το μετέγραψα σε νουβέλα το 2008. Ό,τι καλύτερο είχα να πάρω μαζί μου κλείνοντας τους λογαριασμούς μου με το θέατρο. Δέκα χρόνια αργότερα, εμπειρότερος, μπορούσα να επεξεργαστώ πλαστικότερα το ύφος του. Έτσι προέκυψε η τωρινή διορθωμένη μορφή του.
Στο Σκοτεινό Νησί πολλά πράγματα είναι παράδοξα. Η πλοκή εκτυλίσσεται σε μέλλον απώτερο και με συντελεσμένη ήδη την κλιματική αλλαγή, πρόκειται εύλογα για μελλοντολογική δυστοπία, συνθεμένη όμως με εικόνες σχεδόν αρχαίες. Το τρισυπόστατο του ήρωα δίνει εναλλασσόμενες τρεις αφηγήσεις, και οι τρεις σε πρώτο πρόσωπο. Όπως και αλλού στο έργο μου, η σεξουαλικότητα παροξύνει, σπρώχνει την αφήγηση στον σκοτεινό εσώτερο θάλαμο, στο ορμητήριο των μύθων. Ωστόσο, υπερισχύει και εδώ η ειρωνεία. Σ’ αυτό το κείμενο ιδιαίτερα, η αμφισβήτηση του ρητορικού λόγου που καμώνεται ή που μετέρχεται τον λογοτεχνικό.
«Το Σκοτεινό Νησί», η νουβέλα, αναθεωρημένη, διορθωμένη και εμπλουτισμένη με εκτενές κατατοπιστικό δικό μου επίμετρο, επανεκδίδεται από τις Εκδόσεις Ποταμός.


Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου 2019

Μία... μίνι φωτογραφική αυτοβιογραφία - 24) Στην Πάτμο.


(Με τον αδελφό μου Λάμπρο, στη Χώρα της Πάτμου, αρχές δεκαετίας του '90.)

Πρωτοπήγα το φθινόπωρο του 1987. Μαζί με τα Ιεροσόλυμα ο αγαπημένος τόπος ταξιδιών της νονάς μου της Φροσύνης, ίσως γι’ αυτό θεωρούσα την Πάτμο, τόσο άδικα, προορισμό θρησκευτικού τουρισμού. Πήγα για ένα Σαββατοκύριακο και μάλιστα στο σπίτι της Γεωργίας Οικονόμου στη Χώρα, εκεί όπου συστηματικά κατέλυε και η νονά. Για τούτο το σημείωμα έχω μεγάλη δυσκολία να είναι ευσύνοπτο. Όποια μου εικόνα ή σκέψη παρασέρνει μεγάλη αρμαθιά από κοντινές της. Τα επόμενα δώδεκα χρόνια σχεδόν δεν θα ταξίδευα πουθενά αλλού. Ελάχιστα στην Αθήνα, καν στη Ρόδο. Μα και ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο ελεύθερο να είχα πεταγόμουν εκεί. Ή στην Κω χωμένος στο φροντιστήριο ή στην Πάτμο. Διήμερα αργιών, Χριστούγεννα – Πάσχα, για ένα μήνα τον Αύγουστο. Σε περίπτερα ή μαγαζιά, όσοι δεν με γνώριζαν, η πρώτη τους ερώτηση, «Πού εργάζεστε, κύριε;» έδινα την εντύπωση μόνιμου κατοίκου. Οι φίλοι, η παρέα, ταξίδευαν εκτός Ελλάδος, από δω - από κει, εμένα δεν με δελέαζε τίποτε. Και εντάξει ο χαρακτήρας μου, όμως το θυμάμαι κάθε φορά, είτε με τη μηχανή βγαίνοντας απ’ το πλοίο είτε με το αυτοκίνητο, κοίταζα ψηλά προς τη Χώρα και γέμιζαν τα μάτια μου δάκρυα. Κι αφού ακόμα κυλούσαν οι μέρες εκεί, το ρίγος που με συνέπαιρνε συχνά: μα κάποιος να με τσίμπαγε, δεν ήτανε πραγματικότητα∙ ήταν όνειρο ο τόπος αυτός.

Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2019

Μία... μίνι φωτογραφική αυτοβιογραφία - 23) Το φροντιστήριο.


 (Το πρώτο διαφημιστικό στην τοπική εφημερίδα Το Βήμα της Κω, το τηλέφωνο της νονάς μου, 22772 -πενταψήφια ακόμα τότε τα τηλέφωνα. Ο τίτλος και του φροντιστηρίου αργότερα παρέμεινε ο ίδιος: ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ.) 


Τα πρώτα μαθήματα, «μαθήματα κατ’ οίκον», τα ξεκίνησα στην τραπεζαρία της νανάς, στο γωνιακό δωμάτιο με τις μπαλκονόπορτες προς την Ιπποκράτους και την Αλεξίου Ζερβάνου, με τα σανίδια του πατώματος που τρίζανε σε κάθε βήμα μου. Ύστερα, ως φροντιστήριο πια, πάντοτε με τον ίδιο περιφραστικό τίτλο Μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας, αρχικά στη Θεοφράστου, έπειτα στην Πίνδου, τέλος στο ιδιόκτητο ειδικά σχεδιασμένο κτήριο στη Σπετσών. Μέχρι και το καλοκαίρι του 2003, κοντά 15 χρόνια εργάστηκα πολύ σκληρά, κρατούσα ένα ολόκληρο φροντιστήριο θεωρητικής κατεύθυνσης μόνος, μα ούτε ξέρω από πού εκλύθηκε όλη αυτή η ενέργεια: από τις επτάμισι το πρωί, προετοιμασία - διορθώσεις, μέχρι τις δυόμισι το μεσημέρι, κι αμέσως παραδόσεις έως τις δεκάμισι το βράδυ σερί, καθημερινά, τα Σάββατα που μου φαίνονταν... σκέτη παρακμή τέλειωνα στις 20.00, τις Κυριακές μόνο διορθώσεις από τις 15.00 ως τις 22.30.    

Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου 2019

Μία... μίνι φωτογραφική αυτοβιογραφία - 22) Με τη στολή των πολιτών.


Μετακόμισα Κω τον Ιούλιο του 1987. Με τα λιγοστά έπιπλα του φοιτητικού μου δωματίου, στο μικρό εσωτερικό της νονάς, ένα γραφείο και το κρεβάτι μου, παλαιικά κάπως, αγορασμένα από Μοναστηράκι, επίσης μία ανθοστήλη –την έχω ακόμα στο τωρινό καθιστικό μου- και τις καμιά ογδονταριά γλάστρες από τα φοιτητικά μπαλκόνια μου, στοιβαγμένες πια στο αυλίδι του ακάλυπτου της νονάς, κι όσες απ’ αυτές επέζησαν, τις κουβάλησα κι εδώ,  αφότου εγκαταστάθηκα, στο σπίτι μου, τον Αύγουστο του 1994.
Τους μήνες από το καλοκαίρι του 1987 μέχρι τον Ιανουάριο του 1988 που παρουσιάστηκα, σαν να 'χασα τον χρόνο. Διάβαζα πολύ, μόνο λογοτεχνία, η συγκατοίκηση με τη νονά, τη νανά μου, ήταν παραπάνω από αρμονική. Θυμάμαι να λέω του Θανάση, «Εδώ (σε αντίθεση με την Αθήνα) ο χρόνος, οι μέρες δεν κυλάνε σαν... κάτουρο». Βυθιζόμουν σε πολύ δικά μου πράγματα. Θυμάμαι κάτι μαγικές ξεναγήσεις της μακαρίτισσας Χάριτος Κάντζια, αρχαιολόγου στο νησί, στ’ απομεινάρια του θεάτρου στον Αμπάβρη, πίσω απ’ τη Ρωμαϊκή Οικία, την Casa Romana, μεγάλες βόλτες με πολλές στάσεις, ένα βαθύ παλιό πηγάδι ακόμα σε χρήση που σχετιζόταν με το αρχαίο υδραγωγείο της Βουρίνας, λεπτομέρειες: το κεραμικό ειδώλιο εντοιχισμένο σε περίβολο χτήματος, τη χαβούζα με τις ένθετες στα πλευρά της μουσουλμανικές επιτύμβιες στήλες, την αυλόθυρα με την επιγραφή στο υπέρθυρό της σε αραβικό αλφάβητο «Αυτή η θύρα είναι τόσο όμορφη που θα στέκει εδώ για πάντα», κάπως έτσι η μετάφραση, τη θρυμμάτισε ο μεγάλος σεισμός του 2017. Συνδυασμένες αυτές οι βόλτες με τον άλλο μυθικό τόπο, το Γενί Χαμάμ της Ρόδου, και ιδού η πρώτη λεία του «Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα»… Τα πράγματα έχουν ποίηση, όλα τα πράγματα. Την ανακαλύπτουμε, και διαστέλλεται στη συνείδησή μας ο χρόνος. Δεν υπάρχει αυθεντικότερη εμπειρία.

Τετάρτη 11 Σεπτεμβρίου 2019

Μία... μίνι φωτογραφική αυτοβιογραφία - 21) Το καλοκαίρι του 1986.


Δεν ανακαλύψατε εσείς τα νιάτα, καλά μου αγόρια και κορίτσια. Μια πρώτη σκέψη, κακή σκέψη. Μια δεύτερη, αν το κούρεμα / η κόμμωση ή άλλα στοιχεία εμφάνισης είναι κοντά στην τρέχουσα μόδα, το νεανικό πορτρέτο μοιάζει πειστικότερο, σαν πιο... αδιαμφισβήτητο, ναι, όντως, κοίτα τι... νιάτο κάποτε κι αυτός -δείτε ξανά μ' αυτό το κριτήριο τα πορτρέτα του Φαγιούμ∙ αντίθετα, στοιχεία παρωχημένου στιλ, ρούχα, εμφάνιση παλιομοδίτικη, κάνουν παλιότερες νεανικές φωτογραφίες να φαντάζουν κι αυτές γερασμένες, σαν εικόνες από γενιές ανθρώπων που δεν υπήρξαν ποτέ πραγματικά νέοι, αφήνοντας τους εκάστοτε σύγχρονους νεαρούς στην αυθόρμητη –μη γελιόμαστε- ύβρη τους να νιώθουν αθάνατοι, ν’ απολαμβάνουν με τη χαρακτηριστική απερισκεψία της ηλικίας τους όλα τα μάταια, τα υπέροχα της ζωής.

Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου 2019

Μία... μίνι φωτογραφική αυτοβιογραφία - 20) Φοιτητής στην Αθήνα.


(Στο διαμέρισμα της Ηρώων Πολυτεχνείου, στου Ζωγράφου, το 1984.)

(Αρχική δημοσίευση στις «Στάχτες», Τρίτη 3/9/2019 , με τον ιδιαίτερο τίτλο «Σε νησί του ασυνειδήτου μου».)


Στην Αθήνα έμεινα έως και τον Ιούλιο του 1987, συνεχόμενα τέσσερα χρόνια. Οι μνήμες από τη σχολή δεν είναι οι καλύτερες, τεράστια αμφιθέατρα, εκατοντάδες φοιτητές, αρκετοί περιορισμένης ευφυΐας καθηγητές (προφανώς και μόρφωσης και πολλώ μάλλον καλλιέργειας), ελάχιστοι οι καλοί ή ενδιαφέροντες, δυο-τρεις οι σπουδαίοι, με κορυφαίο τον αείμνηστο Αριστόξενο Σκιαδά, δεν έχασα ούτε μία παράδοση της Μήδειας ή των Αρχαίων Λυρικών: κατάρτιση, εμβρίθεια, καλλιέργεια, μα και χιούμορ και το είδος της εκλεπτυσμένης χάριτος στο έπακρο. Πόσο συχνά μνημονεύω αυτόν τον άνθρωπο, εκπλήσσομαι ανιχνεύοντας την επιρροή του στη σκέψη μου. Ο άλλος, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, αυτός με καθήλωνε με την εργατικότητά του, απορούσα εντούτοις με ό,τι εκλάμβανα ως έλλειψη γλωσσικού ταλέντου ή αισθήματός του –προέβλεπε, φέρ’ ειπείν, ότι τύποι όπως οι μαθηταί, οι καθηγηταί, και άλλοι παρεμφερείς της καθαρεύουσας, θα επιβίωναν στη σύγχρονη νεοελληνική… Υπήρχαν και ορισμένοι, νεότεροι ετούτοι τότε, ο Ανδρέας Παναγόπουλος, ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης κ.ά., ενδιαφέροντες, όμως σεβαστός αριθμός καθηγητών όπως και φοιτητών, παρά τις ευάριθμες καλές εξαιρέσεις και σ’ αυτούς, ήταν απελπιστικά αδύναμοι στις πνευματικές τους επιδόσεις, εντυπωσιακοί παπαγάλοι σ’ αντιστάθμισμα, αλλά και μόνο αυτό, παπαγάλοι.

Τρίτη 3 Σεπτεμβρίου 2019

Σε νησί του ασυνειδήτου μου.



Αντώνης Νικολής, Σε νησί του ασυνειδήτου μου*



(…) Στην Αθήνα έμεινα έως και τον Ιούλιο του 1987, συνεχόμενα τέσσερα χρόνια. Οι μνήμες από τη σχολή δεν είναι οι καλύτερες, τεράστια αμφιθέατρα, εκατοντάδες φοιτητές, αρκετοί περιορισμένης ευφυΐας καθηγητές (προφανώς και μόρφωσης και πολλώ μάλλον καλλιέργειας), ελάχιστοι οι καλοί ή ενδιαφέροντες, δυο-τρεις οι σπουδαίοι, με κορυφαίο τον αείμνηστο Αριστόξενο Σκιαδά, δεν έχασα ούτε μία παράδοση της Μήδειας ή των Αρχαίων Λυρικών: κατάρτιση, εμβρίθεια, καλλιέργεια, μα και χιούμορ και το είδος της εκλεπτυσμένης χάριτος στο έπακρο. Πόσο συχνά μνημονεύω αυτόν τον άνθρωπο, εκπλήσσομαι ανιχνεύοντας την επιρροή του στη σκέψη μου. Ο άλλος, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, αυτός με καθήλωνε με την εργατικότητά του, απορούσα εντούτοις με ό,τι εκλάμβανα ως έλλειψη γλωσσικού ταλέντου ή αισθήματός του –προέβλεπε, φέρ’ ειπείν, ότι τύποι όπως οι μαθηταί, οι καθηγηταί, και άλλοι παρεμφερείς της καθαρεύουσας, θα επιβίωναν στη σύγχρονη νεοελληνική… Υπήρχαν και ορισμένοι, νεότεροι ετούτοι τότε, ο Ανδρέας Παναγόπουλος, ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης κ.ά., ενδιαφέροντες, όμως σεβαστός αριθμός καθηγητών όπως και φοιτητών, παρά τις ευάριθμες καλές εξαιρέσεις και σ’ αυτούς, ήταν απελπιστικά αδύναμοι στις πνευματικές τους επιδόσεις, εντυπωσιακοί παπαγάλοι σ’ αντιστάθμισμα, αλλά και μόνο αυτό, παπαγάλοι.