Λουίς Τριγκασέιρου: Οι εργάτριες στα χωράφια.

Οι καλλιτέχνες αγαπάμε την τέχνη μας περισσότερο από τον εαυτό μας -αυτό, μ' άλλα λόγια, τραγουδάει ο Luís Trigacheiro αποδίδοντας το δημώδες της περιοχής του Αλεντέζου (Alentejo) "Οι εργάτριες στα χωράφια". Από κοντά του και οι άλλοι δύο, ο Μπούμπα Σπίνιου (Buba Espinho) και ο Αντόνιου Ζαμπούζου (António Zambujo, 1, 2, 3).

Και να που θα ξυπνήσουμε σε μια καλύτερη χώρα!

Ισότητα στον γάμο/γάμος ομοφύλων. Ξημερώνει η μέρα που πριν είκοσι-τριάντα χρόνια δεν θα φανταζόμαστε ούτε στα πιο τρελά όνειρά μας. Χαρά και συγκίνηση.  

Σαράντα χρόνια μετά.

                                

Σαράντα χρόνια παρά κάτι μέρες χωρίζουν τις παραπάνω δυο ομάδες των φωτογραφιών. Ασυγχώρετη τόσο μακρά απουσία από την πόλη που της χρωστώ τα πιο πολύτιμα: αγαπημένους, επιλογές, εμπειρίες. Με φωτογραφίζει και παλιά και τώρα ο Δημήτρης Μποσνάκης, ο συγκάτοικος από διετία τότε και συνοδοιπόρος έκτοτε. Στα όμορφα Γιάννινα, την πόλη που επιτάχυνε την πρώιμη -μόλις έβγαινα απ' την εφηβεία- καταβύθιση στον πιο μύχιο, τον αυθεντικό εαυτό μου. Της οφείλω μια μακρότερη επίσκεψη από ετούτη την ούτε διήμερη. 

Η Ρένα Κουμιώτη μιλούσε ελληνικά.

 

Ειρήνη Κουμιώτου / Ρένα Κουμιώτη (1941-2023)

[τραγούδι: Δώσε μου το στόμα σου (χελιδονάκι), μουσική Μίμης Πλέσσας, στίχοι Λευτέρης Παπαδόπουλος, από τον δίσκο Ο δρόμος, 1969]

Ερωφίλη, τραγωδία Γεωργίου Χορτάτση.

Γιάννης Τσαρούχης, Ερωφίλη

Δεν νομίζω πως θα άντεχα να δω μια παράσταση της Ερωφίλης ούτε θα συνιστούσα σε φιλαναγνώστη να καθίσει να τη διαβάσει, όμως θα ήτανε μεγάλο κρίμα ο μελετητής της νεοελληνικής γλώσσας ή ο τεχνίτης, ο λογοτέχνης, να μη σταθεί, να μη σκύψει να πιει από τη δροσερή πηγή, σαν απ’ τα λεοντόκρουνα στο Σπήλι –για να μην ξεμακραίνω κι απ’ την Κρήτη. Την Ερωφίλη, όπως και τον Ερωτόκριτο, παρόλο που οπωσδήποτε πιο ενδιαφέρον λογοτεχνικά έργο εκείνος, αν υπήρχαν σε ακουστικές εκδόσεις, δεν θα χόρταινα να τα ακούω. Κατά κάποιο τρόπο έχουν αποθησαυρισμένους ρυθμούς και αίσθηση της νεοελληνικής λαλιάς πρωτογενείς, κάπως σαν να φτάνεις στην κεφαλόβρυση –για να επιμείνω στο προηγούμενο σχήμα- του γλωσσικού μας αισθήματος. Δεν υπάρχει εδώ η εκζήτηση ή η επιτήδευση των δημοτικιστών, ή η σχεδόν λαογραφική, ενίοτε και ιδεοληπτική ηθογραφική καταφυγή σε ντοπιολαλιές, αντίθετα και για τα δεδομένα της εποχής τότε (η Ερωφίλη θεωρείται γραμμένη από τον Ρεθυμνιώτη Γεώργιο Χορτάτση στο τέλος του 16^ου αιώνα, γύρω στα 1595) πρόκειται για σχετικά μικτή γλώσσα, λόγια και ομιλουμένη, μολονότι στις δομές και στην άρθρωση, στην ακολουθία των φθόγγων κιόλας, είναι η πλέον οικεία -ας μου επιτραπεί να πω- μητρική, κυριολεκτικά το νάμα της νεοελληνικής. Τώρα ιδίως που η γλωσσική αλλοτρίωση δοκιμάζει ακόμη και τη φωνητική αλλά και τις γραμματικές και συντακτικές δομές της λαλιάς μας (φθόγγοι ξενικοί, τελικά σύμφωνα ασύμβατα στο γλωσσικό μας αίσθημα, τα αρτικόλεξα/ ακρωνύμια, η εκτεταμένη ακλισία) ιδίως με τη δυναμική διείσδυση της αγγλικής, κατάντησαν συρμός τα κατ’ ουσίαν δίγλωσσα κείμενα, γραφιάδες με επιδεικτικά φροντισμένα ελληνικά –ότι τάχα μπορούν να γράψουν και σε πολύ καλά ελληνικά- οι οποίοι όμως κάθε λίγο διανθίζουν τα γραπτά τους (άρθρα σε λάιφ στάιλ σάιτ συνήθως) με αγγλικούς όρους ή απλές λέξεις ή φράσεις…

Ούτε άνοιξη, ούτε Λαμπρή φέτος.

Ακούστε κάτι από το νησάκι μου-

Ξέρω, δεν ήρθε η άνοιξη φέτος, κι η Λαμπρή θα 'ναι μικρό σκίρτημα μόνο, συγκρατημένη συγκίνηση, όση να πάρουμε για λίγο τα μάτια από τα ερέβη που ξερνάει το μαύρο στόμα του τυράννου. 

Με τη συγκίνηση της Σίλβια Πέρεθ Κρουθ.

Σίλβια Πέρεθ Κρουθ (Sílvia Pérez Cruz), Πρωινό / Αύριο (Mañana).   

(Όμορφο κορίτσι σαν απ' τα πορτρέτα του Φαγιούμ, τραγουδάει μ' ανοιχτά μάτια, σκιρτάει στις μύτες των ποδιών, εκτονώνει τη συγκρατημένη συγκίνηση.) 

Θεοί, τι μεγάλο, τι ωραίο ταξίδι.

Διήνυα τις τελευταίες σελίδες / μέρες του μυθιστορήματός μου. Ο καλός συνοδοιπόρος μού σύστησε τότε τον Μπέντζαμεν Κλέμενταϊν (Benjamin Clementine). Τόσο ξένος τύποις στην ατμόσφαιρα του κειμένου μου, κι όμως θα γινόταν ο μαγικός συντονιστής -αυθεντικό εἴδωλον του ασυνειδήτου γαρ-,  μαζί μουσικός κωδικός και καταλύτης στο πιο συναρπαστικό μέρος της δουλειάς που είναι πάντοτε το φινάλε της.

Θεοί, τι μεγάλο, τι ωραίο ταξίδι.

Χρειάζομαι μερικούς μήνες να φέρω σε νηφαλιότητα τη μνήμη, να οικονομήσω προσεκτικά λέξη λέξη την εργασία μου. Ύστερα, καταπώς συνηθίζεται, όλο αυτό θα τυπωθεί, θα γίνει βιβλίο.  

 

  

Η Αφρική είν' η κοιλιά της Γης.

Μετά το τραγούδι της πανδημίας στη διάρκειά της, να και πάλι από την Αφρική το τραγούδι και της εξόδου από την πανδημία: WizKid - Essence. Όπως σ' έναν από τους στίχους του: turn me out of my mind. Όλα κοντινά και συγκοινωνούντα πια, άνθρωποι, γειτονιές, χωριά, πόλεις, χώρες, ήπειροι. Και το ταξίδι το πιο συναρπαστικό του πλανήτη μόλις ξεκινάει. Τυχεροί όσοι θα ζήσουν να δουν τις συγκλονιστικές, καταιγιστικές αλλαγές, τόσο πολλές, τόσο μεγάλες, -για να δανειστώ κάπως τα λόγια του σοφού Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα (Giuseppe Tomasi di Lampedusa)- κι αυτές μόνο και μόνο για να παραμείνει ο κόσμος μας ο ίδιος υπέροχος που ήταν ανέκαθεν.

Μίκης Θεοδωράκης (1925 - 2021).

 Θα 'ναι οι δροσερές νύχτες του καλοκαιριού, θα 'ναι τα φιλόξενα βράδια της νιότης μας. 

Η Ιερουσαλήμ είναι το σπίτι μου -το τραγούδι της πανδημίας.

Από την ήπειρο την πιο μαγική, από τη Νότια Αφρική και στη γλώσσα των Ζουλού, (δημιουργία του παραγωγού Master KG, τραγουδάει η Nomcebo Zikode), τραγούδι ή τραγουδάκι δεν ξέρω να πω, έπεσα πάνω του τυχαία στο διαδίκτυο, κόλλησα βεβαίως, η ελαφράδα; ο χορός; ο ρυθμός; το χορεύουν λέει οι πάντες, μοιάζει με προσευχή, άρα ακόμα και μοναχές σε προαύλια μοναστηριών, μοναχοί σε πλατείες, πιτσιρίκια ξυπόλυτα σε αυλές με κότες, μεσήλικοι ανάμεσα σε δουλειές, ηλικιωμένοι στους δρόμους. Το τραγούδι, λέει, κυκλοφορεί εδώ κι ένα χρόνο, πια σαρώνει τον πλανήτη, έγινε το τραγούδι της πανδημίας -να την και η συγκίνηση, να την κι η ποίηση. Δεν είναι ντροπή. Δυναμώστε τον ήχο, σηκωθείτε, τα βήματα είναι απλά, μπορεί και να δακρύσετε. Σαν το νερό, το νεράκι, ο ρυθμός ρέει κάτω απ' τα πόδια, ρέει μέσα μας.

Με τη φωνή του Δημήτρη Ψαριανού.

«Μέρες του 1903». Ποίηση Κωνσταντίνος Καβάφης, μουσική Μάνος Χατζιδάκις, τραγούδι Δημήτρης Ψαριανός. 

Γιώργος Στρατάκης: Κερά Ρήνη.

Γιώργος Στρατάκης: κερά Ρήνη. Σε ποίηση Σταύρου Τζανή. (Από την ενότητα των τραγουδιών του Νίκου και Γιώργου Στρατάκη με τίτλο: "Επέλαση".) Κι άλλες παλιότερες αναρτήσεις με τους αδερφούς Στρατάκη / τα Στρατάκια.

Ένα νησί, ένα θωρηκτό, μία πόλη.

Εντόπισα σε σελίδα του fb σχετική με τα Δωδεκάνησα (Γεωργαλλίδης Σταύρος, Η Ρόδος του χτες), σε εκτενές κείμενο για το τέλος της τουρκοκρατίας, την κατάκτηση των νησιών μας απ' τους Ιταλούς το 1912, ειδικά τη φράση "Την ίδια ημέρα το θωρηκτό «R.N. Napoli» καταλαμβάνει τη νήσο Kω". Γκούγκλαρα και για την εικόνα του θωρηκτού -ο στιγμιαίος οίστρος δεν με κέντριζε για τις παραπάνω μόνο πληροφορίες: ώστε το νησάκι μου το αποδέσμευσε από την καθυστερημένη οθωμανική ανατολή ένα θωρηκτό με το όνομα της αγαπημένης πόλης; Το ήξεραν άραγε αυτό τα κύτταρά μου; Τον περασμένο Απρίλη των αυστηρών μέτρων λόγω της πανδημίας (lockdown) θα ήμουν εκεί, είχα ήδη αγορασμένα τα αεροπορικά, όμως καθώς πτήσεις και μετακινήσεις απαγορεύτηκαν, το δεκαήμερο στη Νάπολη αναβλήθηκε επ' αόριστον, έδωσα ωστόσο στον εαυτό μου την υπόσχεση το πρώτο εκτός Ελλάδος ταξίδι να είναι εξάπαντος προς την αρχοντική μεγαλούπολη, για όσα ζήσαμε, για ό,τι ακυρώθηκε, για να δέσουν ξανά έστω μόνο συμβολικά οι συνειρμοί, τώρα πια και για κείνο το θωρηκτό, το Napoli. Μαζεύτηκαν πολλά: η συμμαθήτρια της μαμάς μου, ο Βιττόριο ντε Σίκα, η οιονεί πρωτεύουσα του νότου άρα και της Σικελίας, οι πόλεις μας που τις φτιάξαν Σικελοί, αλλά κι οι ναπολιτάνικες μουσικές, ο Sergio Bruni ο ευγενής, και άλλα τόσα πολλά, η αυθεντικότερη και κοντινότερη για πολλούς λόγους σε μας δυτική πόλη.  

 

[I' Te Vurria Vasà Sergio Bruni (live)]

Θε μου, ποτέ ξανά.

Δεν έζησα γύρω μου πιο συναρπαστικό και βαθύ πράγμα από την άνθηση της τουριστικής Ελλάδος. Δηλώνω πάντα με πολλή περηφάνια "παιδί του τουρισμού". Σκέφτομαι πόσα λίγα άλλαξαν την ανθρώπινη περιπέτεια όσο η γνώση πως ο πλούτος δεν είναι το χρυσάφι στα κρατικά θησαυροφυλάκια, πως ο πλούτος αβγαταίνει με την οικονομική δραστηριότητα των ανθρώπων. Κι ο πλούτος -στους τουριστικούς τόπους το ζήσαμε να πω με τρόπο φαντασμαγορικό- αυξάνει τον ζωτικό χώρο, μ' άλλα λόγια μειώνει την επιθετικότητα, την κακία. 
Δεν υποφέρω φέτος τις χορταριασμένες εισόδους των κλειστών ξενοδοχείων, τις σχεδόν έρημες παραλίες, τους σιωπηλούς νυχτερινούς δρόμους, τα φωτισμένα όμως άδεια μαγαζιά.
Βλέπω τους σποραδικούς τουρίστες και συγκινούμαι.
Θε μου, τέτοιο κακό καλοκαίρι ποτέ ξανά...

Οι συναντήσεις οι καλές.

(Λάσπη, από τον κύκλο: Κυκλοτερό, μουσική Χαρίλαος Τρουβάς, ποίηση Νικόλαος Κάλας, τραγούδι Αλέξανδρος Μαράκης)

Μέρες τώρα διαβάζω το εξαιρετικό site Ασσόδυο, έψαξα τη συντακτική ομάδα, από κει ανακάλυψα τον Χαρίλαο Τρουβά, εκ των συντακτών και ιδρυτικών μελών, αλλά και μουσικό, έψαξα τη δουλειά του στο YouTube, τη θαύμασα, επικοινώνησα διαδικτυακά μαζί του. Από τη Λένα Πλάτωνος της δεκαετίας του '80 είχα ν' ακούσω τόσο εντελή ελληνικά τραγούδια, του λέω. Μετά το lockdown της πανδημίας, να ένας ακόμα λόγος για ν' ανεβώ στην Αθήνα: να συναντηθώ με τον Χαρίλαο Τρουβά.

(Στρογγυλή Συμφωνία, από τον ίδιο κύκλο: Κυκλοτερό / Χαρίλαος Τρουβάς, Νικόλαος Κάλας, Αλέξανδρος Μαράκης.)

Μεγαλώνουν τα Στρατάκια, μα δεν γερνούν καθόλου.

Λακ(κ)ουβάκια / Γιώργος και Νίκος Στρατάκης, τ' αγαπημένα Στρατάκια.

Χαρώ τα, όμορφα που 'ν' τα σύμφωνα, η λαλιά, τα ελληνικά στα στόματά τους.

[Η πέμπτη ανάρτηση τραγουδιών τους εδώ (και 1, 2, 3, 4).]

Στις πηγές της συγκίνησής μας.

Μάνος Χατζιδάκις - Η Μελαγχολία της Ευτυχίας

Κατ' αρχάς να ζητήσω συγγνώμη για την προηγούμενη ανάρτησή μου: Το Σκοτεινό Νησί. Με είχε καταβάλει στιγμιαία ο πανικός: χώθηκα στο έργο μου όπως το στρείδι στο κέλυφός του.
Η πανδημία μάς δοκιμάζει με πολλούς τρόπους. Ο φόβος σπρώχνει τους περισσότερους αταβιστικά είτε στα εικονίσματα είτε στην ασφάλεια της κοινότητας. Η πανδημία αντίθετα αναγκάζει τις εκκλησιές να κλείσουν και τον πληθυσμό να μένει προσεκτικά σε απόσταση ο ένας από τον άλλον.
Η ζωή είναι συναρπαστική γιατί είμαστε κομμάτι της. Δύσκολη να την εννοήσουμε και ποτέ περισσότερο ασφαλής από το ταξίδι πάνω σε μια σχεδία. Κι είναι τότε ιδίως, στα δύσκολα, που αποδεικνύεται η ζωτική ανάγκη της τέχνης, της ποίησης.

Πάμε... σαν άλλοτε.

Με προσκάλεσε η Αγγελική Ιερομνήμων, τα κατάφερα να ανταποκριθώ την Κυριακή 11 Αυγούστου, τελευταία μέρα της έκθεσης του συλλόγου ερασιτεχνών εικαστικών Κώων στο Χάνι, συμμετείχε και εκείνη με έργα ζωγραφικής, παραδίπλα με γλυπτά η αδελφή της Ευγενία, η οποία και μας φωτογράφισε. Δεν θα χαλούσα το χατίρι της Αγγελικής, συμμαθητές, και δη παρτενέρ και κορυφαίοι του χορού στην αποχαιρετιστήρια γιορτή του νηπιαγωγείου.
Κοίταζα τις τωρινές φωτογραφίες στο κινητό και κάπως μου φάνηκε σαν να ετοιμαζόμαστε να προβάρουμε κινήσεις - βήματα ενός χορού, κι αυθόρμητα ανακάλεσα τις παιδικές φωτογραφίες. Μνήμη του ρυθμού ασύνειδη των σωμάτων ίσως; Ή μήπως συνειρμός απ' τις φωτογραφίες εκ των υστέρων;

Napulitanata.

Το έχω ξαναπεί -και προφανώς μιλάω μόνο για τον εαυτό μου-, δεν είμαι πολύ των ταξιδιών, και ταξιδεύοντας δεν έκανα νομίζω άλλο από το διερευνώ περιοχές του κόσμου δυνάμει οικείες σε μένα, κατά κάποιο τρόπο τον εαυτό μου. Είναι και ο λόγος που όσο περισσότερο νιώθω οικείο έναν τόπο, τόσο θέλω ξανά και ξανά να τον επισκέπτομαι.
Τα έχω πει πολλές φορές αυτά.
Φέτος η Νάπολη κάπως θα μου θύμιζε τις μουσικές νυκτερινές εξορμήσεις στην παλιά ταξιδιωτική εμμονή μου, τη Λισαβόνα. Εκεί το φάντο, το πορτογαλικό φολκλόρ, η βραζιλιάνικη ποικίλη μουσική σκηνή, η καποβερντιανή και της Αγκόλας, των πορτογαλόφωνων (lusófonos) χωρών εν γένει -τόσες πολλές μουσικές τελικά-, εδώ, στη Νάπολη, θα ανακάλυπτα μια απ' τις γωνιές όπου αναβιώνει η μουσική της παράδοση. Πρόκειται για τις παραστάσεις του συγκροτήματος Napulitanata σε μια μικρή αίθουσα απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Τους έτυχα σε δύο βραδιές, στη μία, αφιερωμένη στον σπουδαίο Sergio Bruni, στη δεύτερη, στο ναπολιτάνικο φολκλόρ. Η ομάδα, όπως τους είδα το πρώτο βράδυ, ήτανε στο τραγούδι η Manuela Renno, ο Pasquale Pirolli, ο Alessandro Colmaier, αισθαντικοί, ταλαντούχοι και οι τρεις -ο τελευταίος επιπλέον έπαιζε και το tammorra, το ναπολιτάνικο τύμπανο-, ο Pasquale Girillo πιάνο, και ο Mimmo Matania ακορντεόν.
Ένα μικρό δείγμα: