Περεγρίνος - το βιβλίο, ένας χρόνος
Διατηρώ από το μακρινό 1996 καταγραμμένες μέχρι κεραίας τις επαφές μου με την… πολιτιστική πανίδα των Αθηνών –σκέφτομαι συχνά αν επιμεληθώ αυτές τις σημειώσεις θ’ αποτελούσαν ίσως τη σημαντικότερη μαρτυρία μου: αφού απομακρύνθηκα στην εσχατιά μιας επικράτειας-παρωδίας (αλλά και οιονεί νεκρής γλώσσας), ένας λόγος για να αποφύγω τα μηχανήματα που κόβουν κεφάλια, ένας δεύτερος για να οικονομήσω καλύτερα το όποιο έργο μου, ύστερα επιστρέφοντας κατά τακτά διαστήματα τι εισέπραττα εκεί, στο ούτως ειπείν εθνικό κέντρο… Ξεχωριστό κεφάλαιο αυτής της… αναχώρησης, από πολλές απόψεις, ο Περεγρίνος. Επετειακά, κάθε 22 Σεπτεμβρίου, ημερομηνία πρώτης κυκλοφορίας του βιβλίου, λέω να συντάσσω την ετήσια κίνησή του (σε τίτλους οι πληροφορίες, προς το παρόν), ένα είδος Ημερολογίου του Περεγρίνου. Ημερολόγιο που είμαι σίγουρος θα καταγράφεται κι αφότου εκλείψω. Γιατί ο Περεγρίνος υφίσταται, υπάρχει. Και να ληφθεί υπόψη, έργα της κατηγορίας του Περεγρίνου ο φθόνος τα δροσίζει, η πονηρά σιωπή τα τρέφει.
Θα προσπαθήσω να παραθέσω τα συμβάντα πριν και κατά τον χρόνο που πέρασε μετά την κυκλοφορία δίχως σχόλια.
Ο Περεγρίνος αποτελεί το έκτο πεζό μου, προηγήθηκαν: Το Σκοτεινό Νησί (Εμπειρία Εκδοτική, 2008, Ποταμός, 2019), Διονυσία (Το Ροδακιό, 2012), Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα (Το Ροδακιό, 2014), Ο θάνατος του μισθοφόρου (Το Ροδακιό, 2016), Το γυμναστήριο (Ποταμός, 2018). Ο Περεγρίνος άρχισε να γράφεται την άνοιξη του 2015 και με μικρό διάλειμμα μέχρι και λίγο πριν την έκδοσή του, καθώς υπεύθυνος και για την επιμέλεια, όπως και σ’ όλα τα προηγούμενα βιβλία μου –έγιναν συνολικά δεκάξι ενδελεχείς διορθώσεις–, η φροντίδα του κειμένου διήρκεσε έως και το καλοκαίρι του 2023. Να υπενθυμίσω: με το γράψιμο, αποκλειστική εργασία μου.
Ο Περεγρίνος κυκλοφόρησε στις 22 Σεπτεμβρίου του 2023.
Από την άνοιξη του 2022, με την πρώτη καλή εκδοχή του κειμένου, άρχισα τις κρούσεις προς τους εκδοτικούς οίκους. Πριν από τον Αρμό και τον Γιώργο Χατζηιακώβου, απευθύνθηκα συνολικά σε δεκαέξι οίκους. Πέντε από αυτούς αρνήθηκαν και να το παραλάβουν, επτά το έλαβαν μεν απάντησαν όμως αρνητικά και κατ’ ουσίαν λίγο έως πολύ προσβλητικά, δύο το παρέλαβαν μεν απαξίωσαν ωστόσο να απαντήσουν καν, και τέλος δύο το δέχτηκαν αλλά ζήτησαν χρηματοδότηση για να το εκδώσουν.
Να σημειώσω εδώ το έντονο ενδιαφέρον της αείμνηστης Μυρσίνης Ζορμπά. Με δικό της αίτημα το είδε, εκτίμησε την αξία του, προσφέρθηκε μόνη της να τo δρομολογήσει εκδοτικά, γνωρίζω πόσο θερμά εισηγούνταν τη λογοτεχνική αξία του μυθιστορήματος, να θυμίσω, πέρα από το κύρος της πολιτικού και διανοουμένης, η γυναίκα είχε προϋπάρξει έγκριτη εκδότρια. Πληροφορήθηκα μόνο για δύο από τους εκδοτικούς οίκους όπου απευθύνθηκε (τους συναρίθμησα στους παραπάνω δεκαέξι), είμαι βέβαιος σε περισσότερους, πόσους και ποιους δεν ξέρω, από λεπτότητα αμοιβαία νομίζω αποφύγαμε τη σχετική κουβέντα, η υπέροχη Μυρσίνη Ζορμπά αυτά και άλλα πολύ συγκινητικά για το έργο μου τα έκανε εκπρόθεσμη ούσα στη διορία ζωής που της έδιναν οι γιατροί, συγκινημένος πολύ δεν γινόταν να την πιέσω, εννοώ να εκμαιεύσω από πόσους και ποιους οίκους ακόμη είχε πάρει αρνητικές απαντήσεις. Η ίδια αρκέστηκε ανάμεσα σε άλλα σχόλια στο «δεν διαβάζουν πια, είναι άσχετοι», και σημείωσε –εδώ ο επίλογος– στην τελευταία προς το πρόσωπό μου απάντηση-ανάρτησή της στο facebook, τη Δευτέρα 17 Οκτωβρίου του 2022: «(…) Χαίρε, σπάνιε Αντώνη, υλοτόμε των αληθινών λέξεων και ορυχείο μιας άλλης μυθιστορίας που έχει ανάγκη από μέλλον για να εκτιμηθεί όπως της αρμόζει» –η υπογράμμιση δική μου, φράση που απέρρεε νομίζω από την παραπάνω απογοήτευσή της.
Τον Ιανουάριο του 2023 (για την ακρίβεια την Παρασκευή 20/1, 12.30-14.30), συναντιόμαστε με τον Ηλία Κανέλλη στο Φίλιον της Σκουφά, ακούω το θερμό ενδιαφέρον του να βοηθήσει στην έκδοση του Περεγρίνου, ενδιαφέρον που εκφράστηκε πολλαπλά στο επόμενο διάστημα. Σχετικά με την έκδοση δεν χρειάστηκε η μεσιτεία του – έξι μέρες μόνο αργότερα, την Πέμπτη 26/1, συμφωνήσαμε με τον Γιώργο Χατζηιακώβου (στο πατάρι του Αρμού, 15.00-17.30), να συμπεριλάβει το μυθιστόρημα στο εκδοτικό του πρόγραμμα.
Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου 2023, υπογραφή του συμβολαίου, το βιβλίο θα κυκλοφορούσε τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, εντέλει διετίθετο στα βιβλιοπωλεία δύο μήνες νωρίτερα, από την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου.
Εντωμεταξύ, την Τετάρτη 13/9 στο Books' Journal δημοσιεύτηκε αναλυτικό επίμετρο και απόσπασμα σε προδημοσίευση.
Την ημέρα της κυκλοφορίας (22/9) αναγγέλλεται από την Book Press (επιμέλεια Κώστα Αγοραστού) ανάμεσα σε άλλα: Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται.
Την Τετάρτη 18/10, ραδιοφωνική συνέντευξη στον σταθμό Έμφασις της Καλαμάτας και στον Παναγιώτη Δραγκιώτη.
Την Τετάρτη 25/10, απόσπασμα του μυθιστορήματος στον ιστότοπο Στάχτες.
Την Πέμπτη 9/11, κριτική του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη (Περεγρίνος, ένας ήρωας όλων των εποχών!) στο Ποντίκι.
Το Σάββατο 2/12, κριτική της Μάγδας Τσιρογιάννη (Συμφορά από το πολύ μυαλό) στα Νέα.
Τη Δευτέρα 11/12 παρουσιάζουμε τον Περεγρίνο στο πατάρι του Αρμού μαζί με την ομότιμη καθηγήτρια κλασικής αρχαιολογίας Παυλίνα Καραναστάση.
Την Παρασκευή 15/12, στη λίστα με τα 100 καλύτερα βιβλία του 2023 της Book Press.
Τη Δευτέρα 18/12, κριτικό σημείωμα του Ηλία Κανέλλη στο Books' Journal.
Την Παρασκευή 22/12, στις λίστες των γιορτών, μικρή αναφορά από Άθω Δημουλά στην Καθημερινή.
Την Πέμπτη 28/12 η δημοσιογράφος και συγγραφέας Άννα Δαμιανίδη προτείνει τον Περεγρίνο στη λίστα του comfort-zone: 25 Έλληνες συγγραφείς μάς προτείνουν τα βιβλία που ξεχώρισαν το 2023.
Το Σάββατο 30/12, στο Βήμα (Οι ιδέες είναι ατελή δημιουργήματα του νου), συνέντευξη-απαντήσεις μου στο ερωτηματολόγιο του Μάρκου Καρασαρίνη.
Την Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2024, κριτική –οὐσίᾳ πολεμική– του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου (Σκοτεινός, αφανής, αυτόχειρ), στο Βήμα.
Το Σάββατο 20/1, στη ραδιοφωνική εκπομπή του 9,84 “Αθήνα, το φελέκι σου” συνέντευξη-συζήτηση με τον Κώστα Μοστράτο.
Την Κυριακή 11/2 δημοσιεύεται στο Βήμα η απάντησή μου στην “κριτική” του Β. Χατζηβασιλείου με τίτλο “Πολεμική αντί κριτικής”.
Το αμέσως επόμενο διάστημα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διασύρομαι ανωνύμως από τον Ανδρέα Μήτσου για τη… μελαγχολική ημέρα για τη λογοτεχνία που συνιστούσε η επίθεσή μου στον έγκριτο κριτικό (ή κάπως έτσι), κι απ’ τον συγχωρεμένο και «φίλο» από το 2012 Δημήτρη Φύσσα, που επιμένοντας ότι αγνοούσε ποιος ο συγγραφέας-δράστης δήλωνε ότι σε κάθε περίπτωση είναι απαράδεκτο οι συγγραφείς να κρίνουμε τις κριτικές που δεχόμαστε. Σχεδόν σύσσωμο το σινάφι έτρεξε να εκφράσει την ευαρέσκειά του στους διασύροντες, την απαρέσκεια προς (ανωνύμως, μη γίνει και κανένας ντόρος…) εμένα, ενώ προς επίρρωση ειπώθηκε επανειλημμένα το ένας κριτικός δικαιούται να γράφει κριτικές ακόμη και για βιβλία που δεν διάβασε.
Την Τρίτη 13/2, αντίθετα, ο κριτικός Αλέξανδρος Ζωγραφάκης στη στήλη σχολίων του στο ιστολόγιο Ιστός, “I know what you did last week”, σχολιάζει την αντίδρασή μου, καταλήγοντας: «Πολύ καλά κάνει και διαμαρτύρεται ο κ. Νικολής. Πολύ καλά κάνει και δημοσιεύει το Βήμα την απάντησή του στη κριτική του κ. Χατζηβασιλείου».
Το Σάββατο 23/3, ωστόσο, στην εκπομπή “Βιβλιοβούλιο” (στο 39ο-43ο λ.), τόσο κοντά στα αθηναϊκά ήθη, ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου πάλι, μαγνητοσκοπημένος μπροστά στο τζάκι του, περίπου υμνεί το ιστορικό μυθιστόρημα Περεγρίνος – που φαίνεται τώρα να το διέτρεξε κάπως περισσότερο, και οπωσδήποτε καλύτερα τα περικείμενά του.
Τετάρτη 27/3, ο Περεγρίνος: το βιβλίο της εβδομάδας στον 9,84, από τον Κώστα Μοστράτο.
Πέμπτη 28/3, εκδήλωση των Κώων και Δωδεκανησίων Αθήνας “Περεγρίνος -ένα απόγευμα με τον Αντώνη Νικολή” στην αίθουσα της Ομοσπονδίας Δωδεκανησιακών Σωματείων στον Πειραιά.
Κυριακή 19/5, με αφορμή την έκδοση του Περεγρίνου, εκδήλωση που διοργάνωσαν οι πρώην μαθητές μου στον χειμερινό Ορφέα στην Κω, “Μια συνάντηση με τον Αντώνη Νικολή”.
Τετάρτη 22/5, κριτική του Γιώργου Δεληγιαννάκη (Διακρίσεως αγώνας άγονος) στο Βooks’ Journal.
Κυριακή 11/8 η λογοτέχνις Δοξούλα Παλαμάρα αναρτά στο fb κείμενο κριτικής για τον Περεγρίνο (Βρε Νικολή!).
Τρίτη 13/8 η λογοτέχνις Μαρία Μαυρικάκη αναρτά στο προσωπικό της ιστολόγιο (exartatai ΜΑΓΝΗΤΟΣΚΟΠΙΟ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ) κριτική (Αντώνη Νικολή, Περεγρίνος, εκδ. Αρμός).
Στην κατακλείδα, ας μην παραλείψω: σε δύο κατά δήλωσή τους λογοτεχνικά περιοδικά, στα ετήσια βραβεία τους για τις εκδόσεις του 2023, ο Χάρτης (1/3/2024) δημοσίευσε “μακρύ κατάλογο” 36 (αριθμητικώς: τριάντα έξι) έργων πεζογραφίας που κατάρτισε επιτροπή από 31 (αριθμητικώς: τριάντα ένα) επιφανή μέλη του σιναφιού και ο Αναγνώστης (15/5/2024), τη “βραχεία λίστα” του, από 10 (αριθμητικώς: δέκα) βιβλία στην κατηγορία μυθιστόρημα, προϊόν κρίσης επταμελούς επιτροπής στην οποία παρεμπιπτόντως συμμετείχε και ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου. Αμφότερες οι λίστες δεν περιείχαν ασφαλώς τον Περεγρίνο, και ας μου επιτραπεί ένα ελάχιστο σχόλιο: τέτοια λαμπρή χρονιά το 2023 για τη νεοελληνική πεζογραφία, δεκάδες έργα καλύτερα, πληρέστερα, πιο ενδιαφέροντα από τον Περεγρίνο!
