Παρασκευή 29 Ιανουαρίου 2010

HERMANN BROCH: Οι Υπνοβάτες Ι, 1888, ΠΑΣΕΝΟΒ ή Ο ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ.



Ο Χέρμαν Μπροχ, γεννημένος στη Βιέννη το 1886, εβραϊκής καταγωγής, εργάζεται μέχρι τα σαράντα του σχεδόν στο υφαντουργείο του πατέρα του, όταν το 1925 αποφασίζει να σπουδάσει μαθηματικά, φιλοσοφία και ψυχολογία. "Οι Υπνοβάτες" είναι η μυθιστορηματική τριλογία, με την οποία πρωτοεμφανίζεται (εκδίδεται το 1932) και η οποία συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες κατακτήσεις της σύγχρονης λογοτεχνίας. Μετά την προσάρτηση της Αυστρίας από τους ναζί, ο Μπροχ συλλαμβάνεται από την γκεστάπο, για να αποφυλακιστεί με τις ενέργειες φίλων του, ιδίως του Τζόυς. Στην Αμερική θα ολοκληρώσει το μεγαλύτερο έργο του, "Το Θάνατο του Βιργιλίου". Πεθαίνει το 1951 στο Νιου Χέηβεν.

Δευτέρα 25 Ιανουαρίου 2010

ROBERT MUSIL: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ χωρίς ιδιότητες.

(Τόμοι Ι και ΙΙ, αντίστοιχα 792 και 769 σελίδες, μετάφραση Τούλα Σιετή, εκδόσεις ΟΔΥΣΣΕΑΣ, 1992.)
Υπάρχουν βιβλία που τα διαβάζουμε σποραδικά και λίγο, που μένουν στοιβαγμένα για καιρό στο κομοδίνο μας. Ο Προυστ, ο Τζόυς, ο Μούζιλ, ο Μπροχ, ο Πεσσόα κ.ά. Αλλόκοτη, δυνατή, γοητευτική αφήγηση -και άλλα, κάθε φορά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά-, βεβαίως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επιστρέφουμε στις ρηξικέλευθες, -από επιλογή- μοναχικές μεγαλοφυΐες του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα. Αν και πρωταρχική αρετή της αφήγησης στην επική ή τη δραματική ποίηση ή στην πεζογραφία ανέκαθεν θεωρείται η προοικονομία / το σασπένς, οι δημιουργοί αυτοί, διερευνούν στα όρια της λογοτεχνίας και άλλα, ιδίως όμως τη χειραφέτηση της αφήγησης από την ανέλιξη της πλοκής. Μετατοπίζουν το κέντρο από το τι στο πώς, με ποια υλικά, το αφηγούμαστε. Είναι παραπάνω από σίγουρο ότι οι ίδιοι βιώνουν ελευθερία και καθαρή δημιουργική απόλαυση, πολύ συχνά εξάλλου αδιαφορούν ακόμα και για τον τελικό τους προορισμό, αφήνοντας πίσω τους έργα ανολοκλήρωτα, περίπου σαν ανοιχτές διόδους προς τα εργαστήριά τους. Γιατί -ας μου επιτραπεί- αυτό κυρίως κληροδοτούν οι εν λόγω (ίσως και συνολικότερα η νεωτερικότητα): τολμηρά διαβήματα ελευθερίας και ενίοτε επισκέψιμα πολύ πλούσια (σε εργαλεία, τεχνικές και μυστικά) εργαστήρια.
Υπ' αυτήν την έννοια, λοιπόν, έργα που απαιτούν από τον αναγνώστη τους ή την ωριμότητα της λογοτεχνικής κατάρτισης ή το ειδικό ενδιαφέρον του τεχνίτη ή του ερευνητή. Ή ίσως και τα δυο. Αν συνυπολογιστεί μάλιστα και μια ισχυρή τάση φυγής, ας πούμε από το ζόρι των καιρών (να ζεις σε μια γλώσσα κι έναν τόπο, όπου από τον πολύ λαϊκισμό είναι αδύνατον πια να αρθρωθεί το στοιχειώδες), τι άλλο από το να καταφύγεις ικέτης στην ελευθερία (την εσωτερική) εκείνων των ανθρώπων.
Το "Ο Άνθρ. χ. ιδ." είναι το έργο ζωής του Μούζιλ. Αρχίζει να το γράφει το 1919, στα 39 του, και όσο ζει δε θα προλάβει να το ολοκληρώσει. Τελευταία σημείωσή του, τη μέρα του θανάτου του, 15 Απριλίου 1942.

Κυριακή 24 Ιανουαρίου 2010

Τῇ ἐμῇ Πιπίτσῃ / στην Πιπίτσα μου.

Παλαιός και σπουδαίος πανεπιστημιακός, όταν ακόμα τα συγγράμματα γράφονταν "με την οικονομία και την ακρίβεια" της αρχαΐζουσας, αφιερώνει το πόνημά του στην καλή του σύντροφο, την Πιπίτσα.
Τῇ ἐμῇ Πιπίτσῃ. (Με υπογεγραμμένες και οι τρεις δοτικές, οι δύο πρώτες με περισπωμένη.)
Στην Πιπίτσα μου.
Ένα πρώτο γελάκι, ναι.
Αλλά είναι και ένα αισθηματικό χνάρι, η χροιά μιας οικείας προσφώνησης: ο κύριος καθηγητής, ο οποίος, κλείνοντας πίσω του την εξώπορτα, πριν κρεμάσει καπέλο και πανωφόρι στον καλόγηρο, θα φωνάξει ένα ήσυχο "Πιπίτσα μου", για να τον ακούσει εκείνη από τα εσωτερικά δωμάτια, να του απαντήσει εξίσου καθησυχαστική, "ήρθες;".

Σάββατο 2 Ιανουαρίου 2010

Ευχές.

Τι άλλο;
Μακάρι ν' αρχίσει να μειώνεται ο λαϊκισμός (πολιτικών, δημοσιογράφων, καλλιτεχνών, επιστημόνων).
Είναι ο μόνος τρόπος -τέρμα τα λογής ψέματα- για ν' αρχίσουν να μειώνονται ελλείμματα και χρέη.
Καλό κουράγιο να φωνάζουμε ο ένας στον άλλο, και για το δρόμο, για ...αλεξίλυπο, να πάρουμε μαζί μας πολλή και καλή λογοτεχνία.