Σάββατο 27 Ιουνίου 2015

Οι Βαβυλώνιες στο ναό της Αστάρτης / «Στο άψε – σβήσε αγιάσαμε τρεις κοπέλες…»


Τίποτε συναρπαστικότερο από ένα καλό ιστορικό μυθιστόρημα.
(Δείγμα βινταλικής ειρωνείας, επίσης.)

Τα αποσπάσματα από τη Δημιουργία.

«Όπως κάθε επισκέπτης της Βαβυλώνας, πήγαμε γραμμή στο ναό της Αστάρτης, όπου πορνεύονται οι γυναίκες. Σύμφωνα με έναν παλιό νόμο της χώρας, κάθε Βαβυλώνια είναι υποχρεωμένη να πάει, μια φορά στη ζωή της, στο ναό της Αστάρτης και να περιμένει στην αυλή ωσότου ένας άντρας τής προσφέρει χρήματα για να κάνουν έρωτα. Ο πρώτος που θα της προσφέρει τα χρήματα θα την πάρει μαζί του. Σε άλλους ναούς πορνεύονται νεαροί και αγόρια, και ο άντρας που πηγαίνει μ’ έναν κίναιδο του ναού θεωρείται πως κέρδισε την ιδιαίτερη ευλογία της θεάς.

Χρόνος που πυκνώνει.


Κοιμήθηκα δύσκολα, ξύπνησα και δεν ήταν εφιάλτης. Αν πίστευα, θα έλεγα ο Θεός να μας λυπηθεί. Τα χειρότερα πια δε θα βραδύνουν. Το ξέραμε (1, 2). Αλλά κι ας δώσουμε ίσαμε το τέλος τον αγώνα, -για τη συνείδησή μας, για το στοιχειώδη αυτοσεβασμό μας.

Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015

Στις Σάρδεις, την ημέρα της θεάς Κυβέλης.


Η λογοτεχνία -ιδίως η αφηγηματική- είναι το πιο αληθινό ταξίδι. Μα τίποτε συναρπαστικότερο απ' το ιστορικό μυθιστόρημα.
Το απόσπασμα από τη Δημιουργία του Γκορ Βιντάλ.

«Στις Σάρδεις, την ημέρα της θεάς, οι νεαροί που επιθυμούν να την υπηρετήσουν ξεριζώνουν τα γεννητικά τους όργανα και τρέχουν στους δρόμους, κρατώντας στο ένα χέρι τα ακρωτηριασμένα μέλη τους. Μερικοί λιγότερο φιλόδοξοι πιστοί της θεάς το θεωρούν γούρι να τους πιτσιλίσει το αίμα ενός νέου ευνούχου. Αυτό δεν είναι δύσκολο. Υπάρχει μπόλικο αίμα. Τέλος, εξαντλημένος, ο αυτοακρωτηριασμένος ευνούχος ρίχνει τα κομμένα γεννητικά του όργανα μέσα στην ανοιχτή πόρτα ενός σπιτιού, που ο ιδιοκτήτης του είναι τότε υποχρεωμένος να πάρει μέσα το πλάσμα αυτό και να το νοσηλεύσει ώσπου να γίνει καλά.

Πέμπτη 25 Ιουνίου 2015

Μία άλλη πλευρά των Ελλήνων.


«Τις επόμενες λίγες μέρες βλεπόμασταν συχνά με τον Αρταφέρνη – και με τους Έλληνες. Θαρρείς πως όλοι μέχρις ενός οι Έλληνες τυχοδιώκτες είχαν βρει το δρόμο για τις Σάρδεις. Εξυπακούεται ότι όλοι ανεξαιρέτως προσφέρονταν για πούλημα. Κι ο Αρταφέρνης τούς είχε μισθώσει, επειδή είναι όχι μόνον εξαιρετικοί στρατιώτες και ναύτες, αλλά και εξίσου έξυπνοι – αν και ύπουλοι.
Ο Δημόκριτος παραείναι ευγενικός για να διαφωνήσει. Πάντως, εγώ έχω δει μια πλευρά τους που οι Έλληνες φυσιολογικά δεν την παρουσιάζουν ο ένας στον άλλον. Τους έχω δει στην περσική αυλή. Τους έχω ακούσει να εκλιπαρούν τον Μεγάλο Βασιλιά να επιτεθεί στην πατρίδα τους, επειδή κανένας Έλληνας δεν μπορεί να υποφέρει την επιτυχία ενός άλλου Έλληνα. Αν δε ραδιουργούσαν οι Έλληνες της Περσίας όλα αυτά τα χρόνια, δε θα είχαν γίνει οι Ελληνικοί πόλεμοι και ο Ξέρξης θα είχε επεκτείνει την αυτοκρατορία μας μέσα από την Ινδία μέχρι τα Ιμαλάια κι ακόμα παραπέρα.»

Τρίτη 23 Ιουνίου 2015

Τα αντίτυπα της μιας δραχμής.



Δείγμα βινταλικής χάρης. Από τη Δημιουργία. Ο αφηγητής – φανταστικό πρόσωπο, Πέρσης από πατέρα και Έλληνας και δη Αβδηρίτης από μητέρα, εγγονός του Ζωροάστρη και θείος του Δημόκριτου, ο Κύρος Σπιτάμα, υπαγορεύει στο μετέπειτα φημισμένο ανιψιό του το μεγάλο ταξίδι της ζωής του ως τα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου. Στο παρόν απόσπασμα αναφέρεται στις θεωρίες του σοφιστή Αναξαγόρα. (Κι εδώ η λεπτομέρεια φωτίζει και δίνει αληθοφάνεια στη συνολική εικόνα.)

Κυριακή 21 Ιουνίου 2015

Καθημερινές λειτουργίες ενός χαμάμ / κριτική του ποιητή Θανάση Νιάρχου στα ΝΕΑ – βιβλιοδρόμιο για τον Δανιήλ.


ΤΑ ΝΕΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ 20-21 Ιουνίου 2015

(Φιληδονισμός και ενηλικίωση σε ένα ναό των αισθήσεων και των μυστηρίων της ζωής από τον Αντώνη Νικολή)

Δεν θα ήταν άστοχο να χαρακτηρίσει κανείς τη νουβέλα του Αντώνη Νικολή «Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα» άκρως «επικίνδυνη». Με την έννοια ότι θα μπορούσε, λόγω θέματος, να ξεγλιστρήσει σε μια αφήγηση απολύτως προκλητική. Ενώ τώρα το μέτρο και η ισορροπία, πρωτίστως η λέξη «οικονομία», όσον αφορά τη χρήση επίμαχων λέξεων, όπως λόγου χάρη «πουτσοκούλουρα», «καυλωτικό», «αρχίδια» ή «σπερματοθήκη», αναδεικνύουν την παραβατικότητα που κυριαρχεί, από την αρχή σχεδόν της νουβέλας έως το τέλος της, σε νόμο της ζωής. Δεν είναι άσχετη, σε σχέση με το μέτρο και την ισορροπία που σημειώσαμε, η ικανότητα της ελληνικής γλώσσας να διαιωνίζεται ακόμη και μέσα από ιδιόλεκτες εκφορές της, όπως παρατηρούμε να χρησιμοποιούνται ευρύτατα σε σύγχρονα λογοτεχνικά κείμενα (για παράδειγμα στον Σωτήρη Δημητρίου).

Σάββατο 20 Ιουνίου 2015

Είναι και κάτι νεαρόπαιδα που αγαπούν τα χρώματα.

Είναι και κάτι νεαρόπαιδα που αγαπούν τα χρώματα

image



















Athens Voice, 20-6-2015.
Πριν από δύο μήνες, σε εκδήλωση του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για την επέκταση του Συμφώνου Συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια, μετά τις εισηγήσεις των κύριων ομιλητών, ένας από το κοινό που πήρε το λόγο, νεαρός, δεν πρόλαβα το όνομα και ποιους εκπροσωπούσε, ένα λεπτοφυές αγόρι με πολύ εκφραστικό πρόσωπο, «Κοιτάξτε», άρχισε, όρθιος και σε ζωηρό τόνο, «τώρα είμαι είκοσι δύο και με απασχολεί η αντιμετώπιση των ρατσιστικών επιθέσεων», απαρίθμησε τα πρόσφατα τότε κρούσματα, για να καταλήξει, «αλλά σε καμιά δεκαριά χρόνια, δεν ξέρω πώς, κόψτε το κεφάλι σας, θέλω να μπορώ να κάνω τη δική μου οικογένεια». Η εκδήλωση, ενδιαφέρουσα όπως κάθε φορά που συζητιούνται ζωτικής σημασίας θέματα, πήρε σε μάκρος, αλλά η δική μου προσοχή είχε ξεχαστεί στην αμεσότητα και την ευθύτητα του αγοριού. Στο τέλος τον συγχάρηκα, συγκινημένος κιόλας τον αγκάλιασα και τον φίλησα. Ψέλλισα κάτι σαν «εμείς στην ηλικία σου ίσα που σηκώναμε το κεφάλι», που κι αυτό –η αλήθεια- το καταφέρναμε πολύ λίγοι και πολύ σπάνια.

Παρασκευή 19 Ιουνίου 2015

Πλατεία Συντάγματος, 18-6-2015, 19.30: "Μένουμε Ευρώπη".

Κατεβήκαμε πάρα πολλοί. Να υπερασπιστούμε ό,τι σημαντικότερο κερδήθηκε στη νεότερη ιστορία της χώρας: την ένταξή της στην Ενωμένη Ευρώπη.

Πέμπτη 18 Ιουνίου 2015

"Μία αξιοπερίεργη πλευρά της κοινωνίας των ανθρώπων..."

"Μια αξιοπερίεργη πλευρά της κοινωνίας των ανθρώπων είναι πως σπάνια λαμβάνονται προληπτικά μέτρα για την αποφυγή καταστροφών, ακόμη και όταν είναι εντελώς προφανής η φύση της επερχόμενης συμφοράς. Το Μάρτιο δεν έβρεξε και όλοι ήξεραν πως η συγκομιδή θα ήταν ανεπαρκής. Μέχρι το Μάιο, ήταν ολοφάνερο πως θα ανέκυπταν ελλείψεις τροφίμων. Τον Ιούνιο ήρθε ο λιμός. Μολονότι, όμως, συζητήσαμε αυτό το ζήτημα στη σύγκλητο -και ο κόσμος στις εμπορικές αγορές δε μιλούσε για τίποτε άλλο εκτός από την ασυνήθιστη ξηρασία- δε σχεδιάστηκαν αγορές σιτηρών από άλλες χώρες. Όλοι μας γνωρίζαμε τι επρόκειτο να συμβεί και κανείς δεν έκανε κάτι για να το αποτρέψει. Υπάρχει κάποιο σταθερά ζοφερό στοιχείο σε αυτό το θέμα, το οποίο θα άξιζε να εξεταστεί από ένα φιλόσοφο."

Τρίτη 16 Ιουνίου 2015

Γκορ Βιντάλ: Ιουλιανός.


(1964, 39 χρόνων, πορτρέτο από τη φωτογράφο του Observer Jane Bown κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του συγγραφέα στο Λονδίνο με την ευκαιρία της έκδοσης του Ιουλιανού.)

Τον Ιουλιανό πρέπει να τον πρωτοδιάβασα το 2000. Δε με εντυπωσίασε λιγότερο τώρα. Έργο υψηλής ειρωνείας, συνθεμένο με κομψότητα, με ευφυΐα, με πολλή έμπνευση. Ας πούμε πως η προσοχή του συγγραφέα είναι στραμμένη στις καίριες αλλαγές του τέταρτου αιώνα και της εποχής των Φλαβίων που συντέλεσαν στο πέρασμα από τον παλιό ελληνίζοντα ρωμαϊκό κόσμο, τον αρχαίο του Ομήρου -όπως τον θέλουν οι ελληνιστές-, στον επερχόμενο της εκχριστιανισμένης αυτοκρατορίας. Από την κατάφαση στο ζωτικά ποικίλο φυσικό κόσμο, (όπου η θεότητα περίπου όπως ο μύθος νομιμοποιεί την τεράστια ποικιλότητα της φύσης, αφήνοντας στη φιλοσοφία την αποκατάσταση της όποιας ενότητας), στην αποθέωση του θανάτου, την άρνηση του φυσικού χάριν του επέκεινα, κάποιου μεταφυσικού κόσμου, ουσιαστικά στη θεραπεία της μεταθανάτιας αγωνίας που εισηγούνται γενικά οι μυστηριακές θρησκείες, και ως επίσημη αυτοκρατορική ο χριστιανισμός. Ως θρησκεία μυστηριακή προϋπήρξε ο μιθραϊσμός, και τα αρχαιοελληνικά μυστήρια. Νομίζω αποδεικνύει ο συγγραφέας την τραγική αντίφαση στο πρόσωπο του Ιουλιανού (του επονομαζόμενου Παραβάτη ή Αποστάτη), ενός κατά βάσιν χριστιανού, δηλαδή που κατατρύχεται από τη μυστηριακή σύλληψη του υπερβατικού, ο οποίος, εντούτοις, επιδίωξε την αναβίωση του «κόσμου του Ομήρου», και αυτό λιγότερο από γνήσια εσωτερική ανάγκη, περισσότερο από την αποστροφή προς τις συνθήκες εγκλεισμού και φόβου που βίωσε σ’ όλη την παιδική, εφηβική και πρώτη νεανική ζωή του υπό την απειλή του θείου του Κωνστάντιου, του συνεχιστή της φιλικής προς τον χριστιανισμό θρησκευτικής πολιτικής του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Η ζωή των πριγκίπων έμοιαζε με διαρκή εγκλεισμό και διακατεχόταν από τρόμο θανάτου, στο έλεος των συνωμοσιών της αυλής του συγγενή - ηγεμόνα (εξαιρετικές ως προς αυτό οι περιγραφές των αυλικών ευνούχων του Κωνστάντιου και των τελετουργιών στις οποίες προΐσταντο). Τα παραπάνω συμπεριλαμβάνονται στους ιστορικούς προβληματισμούς του συγγραφέα, βέβαια, αλλά ο Ιουλιανός είναι μυθιστόρημα, όχι ιστορική πραγματεία, και βρίθει τόσων και τέτοιας δύναμης στιγμιότυπων, από μικρές – μικρές σκηνές γεμάτες ζωντάνια αλλά και εμπειρία ώριμου βιώματος, που όταν παρατήρησα την ηλικία του συγγραφέα – ανάμεσα στα τριάντα πέντε και τα σαράντα του χρόνια-, πραγματικά εξεπλάγην, ως αναγνώστης είχα την εντύπωση ότι παρακολουθούσα τον επιτελικό νου συγγραφέα άνω των πενήντα χρόνων.

Σάββατο 6 Ιουνίου 2015

Gore Vidal vs Marguerite Yourcenar!



Το διαισθάνθηκα από την πρώτη γραμμή του Ιουλιανού, και πολύ συχνά μέχρι το τέλος του μυθιστορήματος. Ο είρων Βιντάλ δεν πρέπει να είχε και σε μεγάλη εκτίμηση την άποψη ή τον τρόπο της Γιουρσενάρ στον Αδριανό. Ούτε γινόταν να μου διαφύγει η παρακάτω παράγραφος (σημειωτέον, είναι και ο Βιντάλ ομοφυλόφιλος∙ ο αφηγητής του δεν είναι, και, όπως τον σκιαγραφεί, σχεδόν δε συγκινείται από τα σαρκικά πάθη ή τον έρωτα): 

«Πολύ φυσικό είναι να αρέσουν σε έναν άνθρωπο τα αγόρια, αλλά δεν είναι ούτε φυσικό ούτε αξιοπρεπές να αγαπά κανείς έναν άλλον με το υπερβολικό και αναξιοπρεπές πάθος που έδειξε ο Αδριανός για τον Αντίνοο. Ευτυχώς, το αγόρι δολοφονήθηκε πριν ο Αδριανός το ανακηρύξει διάδοχό του. Αλλά με τη θλίψη του έκανε τον εαυτό του και τη μεγαλοφυΐα της Ρώμης να μοιάζουν παραλογισμός. Έστησε χιλιάδες αγάλματα και αφιέρωσε αμέτρητους ναούς στο νεκρό παιδί. Έφτασε να κηρύξει θεό τον όμορφο κίναιδο! Η επιδεικτικότητα αυτή ήταν σκανδαλώδης και αμαύρωσε τη φήμη του Αδριανού. Για πρώτη φορά χλευάστηκε και θεωρήθηκε γελοίος ένας Ρωμαίος αυτοκράτορας. Το περιφρονητικό γέλιο αντήχησε στα πέρατα της γης. Πάντως, αν εξαιρέσουμε το ολίσθημα, βρίσκω την προσωπικότητα του Αδριανού συμπαθητική.» [Γκορ Βιντάλ, Ιουλιανός, εκδ. Εξάντας, στη σελίδα 156]

(Για τον Γκορ Βιντάλ και 1, 2, 3)
 


Τετάρτη 3 Ιουνίου 2015

Γκορ Βιντάλ: Οι πόρνες του Δίπυλου, -η ζωντάνια στην αφήγηση.



Είναι η διαδοχή των εικόνων; Οι καίριες λεπτομέρειες; Νομίζω τίποτε όσο η δύναμη του ταλέντου. Το καλό με την τέχνη μας, ότι δίπλα στις μυριάδες απομιμήσεις της ένα κομματάκι τοσοδά γνήσιας λογοτεχνίας αρκεί, και νάτο πάλι το αληθινό δικό της σπαρτάρισμα.

(Ο Ιουλιανός φτάνει ινκόγκνιτο από τον Πειραιά όπου μόλις αποβιβάστηκε στην Αθήνα.)

«Η πόρτα του Δίπυλου είχε τόση κίνηση τόσο νωρίς το πρωί, όση και η είσοδος οποιασδήποτε άλλης μεγάλης πόλης το μεσημέρι. Είναι διπλή πύλη, όπως δηλώνει το όνομά της, με δυο μικρούς πύργους στο εξωτερικό της. Οι φρουροί στέκονταν νωθροί και αδιάφοροι στο πέρασμα αμαξών και πεζών που μπαινόβγαιναν. Μόλις περάσαμε την εξωτερική πύλη, το αμαξάκι μας περικυκλώθηκε ξαφνικά από πόρνες. Είκοσι με τριάντα γυναίκες κάθε ηλικίας αποσπάστηκαν από τις σκιές του τοίχου. Πάλευαν μεταξύ τους για να πλησιάσουν το αμαξάκι. Τραβούσαν το μανδύα μου. Με φώναζαν «τραγογένη», «Πάνα», «σάτυρο» και άλλα λιγότερο ελκυστικά ονόματα. Με ακροβατική επιδεξιότητα, ένα όμορφο κορίτσι δεκατεσσάρων ετών τινάχτηκε επάνω από το κιγκλίδωμα του αμαξιού και άρπαξε το γένι μου. Οι στρατιώτες γέλασαν με τη δυσαρέσκειά μου. Με αρκετή προσπάθεια, ελευθέρωσα  το γένι μου από τα δάκτυλά της, αλλά όχι πριν το άλλο χέρι της φτάσει ανάμεσα στα σκέλη μου προς μεγάλη διασκέδαση του κόσμου που μας κοίταζε. Ο οδηγός αποδείχτηκε έμπειρος στην αντιμετώπιση αυτών των κοριτσιών. Με μια αστραπιαία και ακριβέστατη κίνηση του μαστιγίου του, κτύπησε το χέρι της και την ανάγκασε να το τραβήξει. Το κορίτσι πήδηξε στο έδαφος. Οι άλλες γυναίκες μάς γιουχάισαν. Οι βρισιές και οι κατάρες τους ήταν ολοζώντανες και εξαίσιες. Ομηρικές! Όταν διασχίσαμε και τη δεύτερη πύλη, οι πόρνες έτρεχαν ήδη προς την πρώτη διότι πλησίαζε μια ίλη ιππικού. Περικύκλωσαν τους στρατιώτες σαν μέλισσες.»

Δευτέρα 1 Ιουνίου 2015

"Σε αυτά εδώ τα μέρη είμαστε πολύ Έλληνες."

"Αναρωτιούνται για τα σχέδιά σου."
"Τι σχέδια; Τα πράγματα είναι πολύ απλά. Είμαι σπουδαστής."
"Σε αυτά εδώ τα μέρη, είμαστε πολύ Έλληνες." Ο Ορειβάσιος χαμογέλασε και έδειξε πολύ Έλληνας. "Δεν πιστεύουμε ποτέ πως κάτι μπορεί να είναι αυτό που δείχνει."

[Γκορ Βιντάλ, Ιουλιανός, μετάφραση Τάκης Κιρκής, εκδόσεις Εξάντας, 1998, σελ. 570, απόσπασμα από τη σελ. 103]

Ελάχιστο εράνισμα ευφυούς -βέβαια- και κομψής ειρωνείας.