Ερωφίλη, τραγωδία Γεωργίου Χορτάτση.

Γιάννης Τσαρούχης, Ερωφίλη

Δεν νομίζω πως θα άντεχα να δω μια παράσταση της Ερωφίλης ούτε θα συνιστούσα σε φιλαναγνώστη να καθίσει να τη διαβάσει, όμως θα ήτανε μεγάλο κρίμα ο μελετητής της νεοελληνικής γλώσσας ή ο τεχνίτης, ο λογοτέχνης, να μη σταθεί, να μη σκύψει να πιει από τη δροσερή πηγή, σαν απ’ τα λεοντόκρουνα στο Σπήλι –για να μην ξεμακραίνω κι απ’ την Κρήτη. Την Ερωφίλη, όπως και τον Ερωτόκριτο, παρόλο που οπωσδήποτε πιο ενδιαφέρον λογοτεχνικά έργο εκείνος, αν υπήρχαν σε ακουστικές εκδόσεις, δεν θα χόρταινα να τα ακούω. Κατά κάποιο τρόπο έχουν αποθησαυρισμένους ρυθμούς και αίσθηση της νεοελληνικής λαλιάς πρωτογενείς, κάπως σαν να φτάνεις στην κεφαλόβρυση –για να επιμείνω στο προηγούμενο σχήμα- του γλωσσικού μας αισθήματος. Δεν υπάρχει εδώ η εκζήτηση ή η επιτήδευση των δημοτικιστών, ή η σχεδόν λαογραφική, ενίοτε και ιδεοληπτική ηθογραφική καταφυγή σε ντοπιολαλιές, αντίθετα και για τα δεδομένα της εποχής τότε (η Ερωφίλη θεωρείται γραμμένη από τον Ρεθυμνιώτη Γεώργιο Χορτάτση στο τέλος του 16^ου αιώνα, γύρω στα 1595) πρόκειται για σχετικά μικτή γλώσσα, λόγια και ομιλουμένη, μολονότι στις δομές και στην άρθρωση, στην ακολουθία των φθόγγων κιόλας, είναι η πλέον οικεία -ας μου επιτραπεί να πω- μητρική, κυριολεκτικά το νάμα της νεοελληνικής. Τώρα ιδίως που η γλωσσική αλλοτρίωση δοκιμάζει ακόμη και τη φωνητική αλλά και τις γραμματικές και συντακτικές δομές της λαλιάς μας (φθόγγοι ξενικοί, τελικά σύμφωνα ασύμβατα στο γλωσσικό μας αίσθημα, τα αρτικόλεξα/ ακρωνύμια, η εκτεταμένη ακλισία) ιδίως με τη δυναμική διείσδυση της αγγλικής, κατάντησαν συρμός τα κατ’ ουσίαν δίγλωσσα κείμενα, γραφιάδες με επιδεικτικά φροντισμένα ελληνικά –ότι τάχα μπορούν να γράψουν και σε πολύ καλά ελληνικά- οι οποίοι όμως κάθε λίγο διανθίζουν τα γραπτά τους (άρθρα σε λάιφ στάιλ σάιτ συνήθως) με αγγλικούς όρους ή απλές λέξεις ή φράσεις…

Λευτεράκης, ο ιαγουάρος του Ηρακλή.

Ο ΛΕΥΤΕΡΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΓΑΤΟΣ ΝΕΑΡΟΣ, ξανθωπός, και τώρα πια μ’ όλη του την ανάπτυξη και εύρωστος. Εμφανίστηκε στον κήπο το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου, τότε που ξεκίναγαν τα σύκα. Την εποχή των σύκων, για ένα δίμηνο περίπου, ξυπνάω με το πρώτο ομαδικό τερέτισμα των τζιτζίκων, συνήθως έξι και δέκα με έξι και είκοσι, με το χάραμα. Ντύνομαι πατόκορφα, και γάντια και καπέλο, αλλεργικός γαρ, παίρνω το καλάθι και τον γάντζο και κινώ. Φρόντισε να τον δω μια, να τον δω δυο, δεν με πλησίαζε κοντύτερα απ' τα πέντε μέτρα, σαν μόνο για να τον προσέξω. Το "Λευτέρης" έσκασε στα χείλη μου αυτόματα, δηλαδή με το που διέκρινα το φύλο του, είπα "γεια σου, Λευτέρη". Αυτός, αντίθετα, πάνε τρεις μήνες πια, μια φορά δεν αποκρίθηκε με ένα "νιάου", μ’ ένα παιχνιδιάρικο τάνυσμα ή πηδηματάκι, με κάτι. Μόνο με κοιτάζει. Θα τον αδικήσω να πω με υπολογισμό, πάντως με απλανές και δίχως ίχνος ικεσίας βλέμμα. Ένα πρωί σκαρφάλωνε στην ποτίστρα για τις γλάστρες σαν διψασμένος, είχα δει κάπου πως δίχως νερό οι γάτες δυσκολεύονται στο καθάρισμα της γούνας τους, του έβγαλα μπολάκι με καθαρό (της αντίστροφης ώσμωσης, γιατί, λέει, το χλώριο του νερού της βρύσης τούς βρομάει), περίμενε ν' απομακρυνθώ, ήπιε και ξεδίψασε. Αυθημερόν κιόλας του αγόρασα μεγάλη σακούλα κροκέτες, γατοτροφή. Το επόμενο πρωινό, δίπλα στο νερό, σε μικρότερο μπολάκι τού είχα και τροφή. Όπως και με το νερό, πήγε στο φαΐ, αφότου ξεμάκρυνα. 

Απόσταγμα σπάνιο και ακριβό.

Απόσταγμα σπάνιο και ακριβό τα λόγια της Μυρσίνης Ζορμπά, η χτεσινή απάντησή της στην αναδημοσίευση στο fb του προχτεσινού σημειώματός μου, "Ένας υπέροχος άνθρωπος".

Ας είναι αποθησαυρισμένο στο αρχείο-μπλογκ μου εδώ, κι ας το κρατήσω στη μνήμη ανάμεσα στα πιο πολύτιμα που μου δωρήθηκαν. 

"Αντώνη σ' ευχαριστώ για τη γενναιοδωρία σου να με δεχτείς με ανοιχτή καρδιά και να με συμπεριλάβεις στην ακαδημία των υπέροχων φίλων σου. Έχοντάς σε διαβάσει, ακριβολόγο, αυστηρό κλασικό φιλόλογο με σπάνια οικονομία λόγου στις καταπληκτικά τεκμηριωμένες έρευνες-αναλύσεις και στα υπέροχα αλλοπαρμένα-δυστοπικά-ετεροτοπικά μυθιστορήματά σου, σου στέλνω ένα συνεσταλμένο ευχαριστώ. Μετρώντας σε αυτή την ιδιαίτερη φάση, της υπό αίρεση ζωής μου, αξίες και πρόσωπα, επιλογές, προτεραιότητες, στάσεις, πράξεις και σκέψεις δεκαετιών, κατέληξα πως υπάρχει μέσα μας ένας σκληρός ακατασίγαστος πυρήνας που αναζητά εκλεκτικές συγγένειες. Όταν τις βρίσκουμε ξεσπάει πανηγύρι και χαρά μεγάλη. Αυτό αναζητώ, μ' αυτό μετράω τα λόγια μου κι αυτό δέχτηκα από τα κείμενα και σένα. Σου οφείλω επίσης ένα ακόμη ευχαριστώ αγαλλίασης, που μίλησες τώρα, με ζεστή την ανταλλαγή, κι όχι μετά. Γιατί, φίλε μου, αυτή είναι η γραμμή του πώς σκεφτόμαστε και ορίζουμε τη ζωή και το θάνατο και θέλει καθαρό μυαλό και πάθος και αγάπη για να στέκεσαι πάνω σ' αυτή τη γραμμή και να τη δέχεσαι σαν το όριο της ανθρωπινότητάς σου και το νήμα των φίλων σου. Χαίρε, σπάνιε Αντώνη, υλοτόμε των αληθινών λέξεων και ορυχείο μιας άλλης μυθιστορίας που έχει ανάγκη από μέλλον για να εκτιμηθεί όπως της αρμόζει."

 

Ένας υπέροχος άνθρωπος.

Η Μυρσίνη Ζορμπά υπήρξε η εκδότρια του Οδυσσέα. Δεν το ήξερα ή δεν το θυμόμουν. Κάποτε αναζητώντας η ίδια πληροφορίες στο διαδίκτυο για τον Άνθρωπο χωρίς ιδιότητες του Μούζιλ, βιβλίο εκδομένο από τις δικές της εκδόσεις Οδυσσέας, έπεσε πάνω στη σχετική ανάρτηση που είχα κάνει στο μπλογκ μου, εδώ. Κάτι την ενδιέφερε στο κείμενό μου και μου ταχυδρόμησε ηλεκτρονικά την παράκληση να το χρησιμοποιήσει σε άρθρο της. Με χαρά κατένευσα και από τότε ξεκινάει η επικοινωνία μας. Λίγο καιρό αργότερα, έχοντας διαβάσει Το Σκοτεινό Νησί, μου ταχυδρομεί και πάλι ένα πολύ συγκινητικό σημείωμα. Της ζήτησα να το δημοσιεύσω στο μπλογκ μου, επένευσε με πολλή θέρμη. Συνέχισε να διαβάζει κείμενά μου, μάθαινα τα επιδοκιμαστικά της σχόλια, ιδίως μια κουβέντα, -πολύ προσωπική, μύχια, βιωματική, που δεν μπορώ να κοινοποιήσω-, όμως ό,τι βαθύτερο άκουσα ποτέ για τη δουλειά μου, την εκμυστηρεύτηκε σε στενό κοινό φίλο, αυτήν την κουβέντα την πήρα στον ύπνο μου πολλές δύσκολες νύχτες και μάλιστα όταν έπρεπε σχεδόν να υπερβώ τις δυνάμεις μου προκειμένου να φέρω στην οριστική της οικονομία την τελευταία δουλειά μου, η εν λόγω μύχια κουβέντα απέβη τότε η καίρια, η αποφασιστική ώθησή μου.

Και σαν έμαθε, της είπαν ή απ’ το μπλοκ, ότι το μυθιστόρημα είχε πλέον ολοκληρωθεί, πάλι ηλεκτρονικά μού ζήτησε να της το στείλω. Κι αφότου το διάβασε, γραπτώς και τηλεφωνικά έλαβα και άκουσα τον ενθουσιασμό της, μα περισσότερο την έγνοια, τι και πώς να το βοηθήσει να έχει μια καλή εκδοτική τύχη. Συγκινήθηκα και συγκινούμαι όλον αυτόν τον καιρό τόσο, που αναλογίστηκα, όχι λίγα βράδια προτού κλείσω τα μάτια, ποιο άραγε βραβείο, ποια συμπερίληψη σε ο Θεός να τις κάμει νεοελληνικές γραμματολογίες, τίνος η κριτική θα άξιζε, θα ήτανε τιμητικότερη απ’ το νοιάξιμο της Μυρσίνης Ζορμπά για το έργο μου.

Τόμας Μαν: Το μαγικό βουνό.

Τα τελευταία επτά χρόνια απασχολημένος με τη βιβλιογραφία τη σχετική με τη σε εξέλιξη εργασία μου, που περιείχε βέβαια και πρώτης τάξεως λογοτεχνία (έπη Ομήρου, αρχαίο μυθιστόρημα κ.ά.), διέθετα πολύ λίγο χρόνο στη νεότερη λογοτεχνική παραγωγή. Μόνο στο προσκέφαλο κάνα τέταρτο προτού κοιμηθώ, στα αεροπλάνα κατά τις αναμονές και τις πτήσεις. Ιδιαίτερα το τελευταίο εξάμηνο των ολοήμερων πολύωρων διορθώσεων, έλεγα «μπάφιασα πια με τον Νικολή», λαχταρούσα μυθιστορήματα άλλων. Κι εντωμεταξύ σώρευα τα προς ανάγνωση… Πάνω πάνω στη στοίβα, ωστόσο, διατηρούσα το Μαγικό βουνό του Τόμας Μαν, στην παλιά έκδοση του Δίφρου, βιβλίο που εντόπισα στα συντρίμμια και τον σωρό της βιβλιοθήκης μου κατά τον σεισμό του 2017, και που έκτοτε όποτε το ξεφύλλιζα με καθήλωνε. Να το είχα διαβάσει άραγε, -στο μακρινό 1980 εικάζω αγορασμένο, δεν αποκλείεται και νωρίτερα. Ανάμεσα στις σελίδες του σαν λουλουδάκι πατημένο, ξεραμένο, σέπια πλέον, η φωτογραφία της Λιάνας (Τσαρουχά), της ξεχωριστήςφίλης απ’ τα φοιτητικά χρόνια στα Γιάννινα: ένα μικρό ρίγος, το αχνό κορίτσι με τον δείκτη διχοτομώντας το πρόσωπό της - σελιδοδείκτης όσο διάβαζα το μυθιστόρημα.