Συντηρητικοί ή προοδευτικοί, πάντως όχι αντιδραστικοί, δεν έχουμε άλλη επιλογή.

 

Το είχα σημειώσει στο φέισμπουκ πριν από δύο χρόνια και κάτι (17/3/2021), δεν θα άλλαζα ούτε λέξη:

 

Στην Ελλάδα συντηρητικοί ή προοδευτικοί είμαστε πολύ λίγοι, και το πολιτικό νταλαβέρι (για το γκουβέρνο, ήτοι τον δημόσιο κορβανά) δεν αφορά σχεδόν ποτέ εμάς. Με το ένα ή το άλλο πρόσχημα μια καθυστερημένη κοινωνία διχάζεται εποφθαλμιώντας το επίδικο (δημόσιο χρήμα), κοινωνία αντιδραστική στις περισσότερες εκφάνσεις της. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατάσσονται από τη μια οι αντιδραστικοί φοβικοί επαρχιώτες δεξιοί, από την άλλη οι αντιδραστικοί ριζοσπάστες, επίσης επαρχιώτες, αριστεροί. Σε κάτι ξέφωτα φωτισμένες ηγετικές ομάδες (συνήθως δίχως ουσιαστική συνάφεια με τα πολιτικά περιβάλλοντά τους) κάπως εκσυγχρονίζουν τους θεσμούς, εφαρμόζουν ορισμένες μεταρρυθμίσεις. Στον προηγούμενο αιώνα όσοι στοιχημένοι κυρίως με τους Ελευθέριο Βενιζέλο, Κωνσταντίνο Καραμανλή, Κώστα Σημίτη. Στον τωρινό, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Συντηρητικοί ή προοδευτικοί, πάντως όχι αντιδραστικοί, δεν έχουμε άλλη επιλογή. Στηρίζουμε τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Δείτε ποιοι και πώς λυσσομανάνε εναντίον του.

 

[Από την άλλη, πιο πολύ για να ισορροπώ, αναλογίζομαι κάθε λίγο πως εύλογα ταλαιπωρούμαστε, ζούμε δηλαδή τη δύσκολη μοίρα που αναλογεί στο υβρίδιο κράτους για το οποίο καλό να θυμόμαστε τη ρήση του Παναγιώτη Κονδύλη*: "Η σύγχρονη Ελλάδα είναι ένα αποχωρητήριο χτισμένο από Φιλέλληνες πάνω στα ερείπια ενός αρχαίου ναού". (*Π. Κονδύλη, Στοχασμοί και αποφθέγματα, μετάφραση Λάμπρος Λαρέλης, Πρώτη δημοσίευση: ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τχ. 1717, Νοέμβριος 1999, σσ. 492-497.)] 

Ο Αριστοφάνης, ο Ροΐδης και ο Αρκάς.

Ο Αριστοφάνης με τη σάτιρά του καυτηρίαζε κυρίως τους δημαγωγούς και τον λαό-όχλο. Οι μόνοι Νεοέλληνες που με ανάλογη τόλμη διακωμώδησαν τους λαϊκιστές και τον όχλο ήταν ο Εμμανουήλ Ροΐδης τον 19ο αιώνα και ο Αρκάς σήμερα.Ο πρώτος με την ιδιότητα του χρονικογράφου περισσότερο, ο δεύτερος ως σκιτσογράφος-κομίστας.

[Σχετική με το αντίστοιχο πνεύμα του Ροΐδη, παλιότερη ανάρτησή μου του 2009:

Στον Ασμοδαίο, εδώ και 135 τόσα χρόνια...

Έγραφε ο Εμμανουήλ Ροΐδης στον Ασμοδαίο, τη σατιρική εφημερίδα του, πριν από 135 (εκατόν τριάντα πέντε!) χρόνια:
"Αλλαχού τα κόμματα γεννώνται, διότι εκεί υπάρχουσιν άνθρωποι διαφωνούντες και έκαστος άλλα θέλοντες. Εν Ελλάδι συμβαίνει ακριβώς το ανάπαλιν: αιτία της γεννήσεως και της πάλης των κομμάτων είναι η θαυμαστή συμφωνία, μεθ' ης πάντες θέλουσι το αυτό πράγμα, να τρέφωνται δαπάνη του δημοσίου." (Ασμοδαίος, Πολιτικόν Δελτίον, 8-6-1875)
"Τούτο όμως, κ. συντάκτα, δυσκολεύομαι να το πιστεύσω, διότι πλουσιώτερον της Ελλάδος έθνος δεν πιστεύω να υπάρχη εν τη οικουμένη. Είπατέ μου, αν γνωρίζετε, εις ποίον άλλον τόπον υπάρχει τοσαύτη πληθώρα χρημάτων, ώστε προς εξάντλησιν αυτών ν' αναγκάζεται η κυβέρνησις να συντηρή δι' οκτώ στρατιώτας ένα αξιωματικόν ή δι' εν τάγμα πυροβολικού εννέα ταγματάρχας; Ποίον άλλο του κόσμου μέρος έχει αναλόγως του πληθυσμού του το δέκατον των υπαλλήλων μας;" (Ασμοδαίος, Επιστολή, 7-3-1876)
"Έκαστος τόπος έχει την πληγήν του, η Αγγλία την ομίχλην, η Αίγυπτος τας οφθαλμίας, η Βλαχία τας ακρίδας και η Ελλάς τον πατριωτισμόν." (Ασμοδαίος, Ονολογία, Όνος πατριώτης, 11-7-1876)]

 

Σαράντα χρόνια μετά.

                                

Σαράντα χρόνια παρά κάτι μέρες χωρίζουν τις παραπάνω δυο ομάδες των φωτογραφιών. Ασυγχώρετη τόσο μακρά απουσία από την πόλη που της χρωστώ τα πιο πολύτιμα: αγαπημένους, επιλογές, εμπειρίες. Με φωτογραφίζει και παλιά και τώρα ο Δημήτρης Μποσνάκης, ο συγκάτοικος από διετία τότε και συνοδοιπόρος έκτοτε. Στα όμορφα Γιάννινα, την πόλη που επιτάχυνε την πρώιμη -μόλις έβγαινα απ' την εφηβεία- καταβύθιση στον πιο μύχιο, τον αυθεντικό εαυτό μου. Της οφείλω μια μακρότερη επίσκεψη από ετούτη την ούτε διήμερη. 

Οι τρεις φωτογραφίες του 1983 είναι από το τέλος της εξεταστικής του πρώτου έτους στη φιλοσοφική. Ύστερα από πολλών ημερών επίμονα δέκατα διαγνώστηκα στο αρχικό στάδιο της φυματίωσης, αναγκάστηκα να πάρω μεταγραφή για Αθήνα, να λάβω τη θεραπεία με ισονιδιαζίνη, 1250 μιλιγκράμ αντιβίωσης πρωί με άδειο στομάχι καθημερινά για εννέα μήνες. Στην τρίτη φωτογραφία φαίνεται και το εισιτήριο της Ολυμπιακής πριν την οριστική αναχώρηση. 

Πρέπει ν' ανέβηκα κάποιες φορές, να δω τους φίλους, μέσα στο 1984, είχα πει, ωστόσο, δεν θα ξαναπατήσω το πόδι μου στα Γιάννινα, αν δεν περάσουν δέκα χρόνια. Και να που χρειάστηκαν κοντά σαράντα. 

Ευτυχής πάντως που περπάτησα ξανά αυτή την πόλη ώριμος. 

Κάνιγγος 11Α και Τσιριγώτη 23 τα σπίτια που κατοίκησα, μόνος μου στο πρώτο, με τον Δημήτρη στο δεύτερο, και τα δυο στην Αγορά. Προηγουμένως, πρώτη στάση κατηφορίζοντας τη Δωδώνης, το ζαχαροπλαστείο "Διεθνές" -υπάρχει ακόμα η πουτίγκα (το ωραιότερο γλυκό της νιότης μας), ρωτάμε τρελαμένοι: η αίθουσα του καταστήματος, ούτε ελβετικό να ήταν, ίδια κι απαράλλακτη, -πως, μας απαντάει το γκαρσόνι, μία μπουκιά, -τι κάνω τώρα, πληκτρολογώντας το κινητό, ρωτάω τον Δημήτρη, -παίρνεις τη Λιάνα (Τσαρουχά), μου λέει, που της τηλεφωνούσα ήδη, αλλ' αμέσως και τον Δημήτρη (Γκαγκτζή), και τη Χριστίνα (Σωτηροπούλου), όλη την παρέα. Τι καλά, λέμε, να τα καταφέρουμε ένα ταξιδάκι από κοινού του χρόνου.

Το άλλοτε Ντράξστορ, τα Δικαστήρια, η Νομαρχία, το Διεθνές, το Ρολόι, το Δημαρχείο, η Αγορά, η Κάνιγγος, η Τσιριγώτη, η Ανεξαρτησίας, ο Άγιος Νικόλαος, το νοσοκομείο Χατζηκώστα, ο μόλος, το κάστρο, η λίμνη, το νησάκι. Εικόνες που κινητοποιούν συναισθήματα και μνήμες. Γέμισε ο νους ονόματα, σκιές ανθρώπων, στιγμιότυπα -οι αναδρομές. 

Η σχέση μου με τα Γιάννινα είναι η εμπειρία μιας επώδυνης αυτογνωσίας -επώδυνη γιατί συντελούνταν ύστερα από απανωτές δύσκολες κρίσεις. Σαράντα χρόνια μετά νιώθω ευγνωμοσύνη για την πόλη που τότε συχνά συσχέτιζα με τον Αχέροντα, αλλά και που ίσως γι' αυτό ανακλαστικά με ώθησε στην όσο γινόταν πιο προσωπική διαδρομή του βίου.    

Με τον Δημήτρη Μποσνάκη σε παραδοσιακό μπουγατσοπωλείο (με τυρί ή με κρέμα) στην αρχή της Αβέρωφ.

Χειμερινοί Κολυμβητές, Εκδρομή, 1981.

~ΜΥΡΣΙΝΗ ΧΡΗΣΤΗ ΧΑΙΡΕ~

Μυρσίνη Ζορμπά (7/2/1949-20/4/2023)

Γνώρισα τη Μυρσίνη Ζορμπά όταν ήδη ο χρόνος της ζωής της ήτανε περιορισμένος, θέλω να πω, στην επικοινωνία μας επικρεμόταν πάντα η αγωνία μιας διορίας. Τον θάνατο δύσκολα τον χωράνε οι σκέψεις ή τα λόγια μας ακόμη κι όταν τον συζητάμε. Συνέβη και αυτός: ο αμετάκλητος, ο οριστικός χωρισμός. Η Μυρσίνη κίνησε για την ανυπαρξία, όπως το έλεγε η ίδια, και κάπως προσαρμόζοντας το ομηρικό δίστιχο –η παραμυθία για μας, τους ζωντανούς, καθώς δεν αντέχεται η απόλυτη εκδημία– η Μυρσίνη κίνησε αἶψα δ᾿ ἵκετο κατ᾿ ἀσφοδελὸν λειμῶνα, ἔνθα τε ναίουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων (και γρήγορα έφτασε στο λιβάδι με τους ασφόδελους, εκεί όπου κατοικούν οι ψυχές, οι ίσκιοι των πεθαμένων [(Ὀδ. ω. 13–14)]).

Για τη γνωριμία έχω κάνει ήδη τρεις αναρτήσεις στο παρόν ιστολόγιο (1, 2, 3).

Μία οραματική διανοουμένη, λεπτολόγος, με ακρίβεια και θαυμαστή οικονομία στην έκφραση, αυστηρή αλλά και ευγενής, επιπλέον μία όμορφη γυναίκα: το κυρίαρχο πορτρέτο στη μνήμη, η οποία μνήμη από δω και πέρα έχει πολλή δουλειά, να αφομοιώσει μηνύματα, στιχομυθίες, τη χροιά της φωνής, τη μιμόγλωσσα κατά την ομιλία, την κίνηση των καρπών, του υπόλοιπου σώματος.

Θα ερχόντουσαν με τον Αντώνη στην Κω, θα τους το ανταποδίδαμε στην Άνδρο. Θα συναντιόμαστε σε κάθε ευκαιρία, θα συζητούσαμε.

Παρασκευή, 11 Νοεμβρίου 2022, 11:10-14:20. Στο καθιστικό του σπιτιού της –σε αρμονία οικοδέσποινα και χώρος–, δεν φιληθήκαμε («Τα λευκά είναι στα όρια, οποιαδήποτε λοίμωξη μπορεί να αποβεί μοιραία»), μιλάμε και πόση έξαρση, πόση ανάταση, σαν δυο φοιτητούδια, από τη λογοτεχνία και την τέχνη ως την κοινωνία και την πολιτική. Αφήνοντας πίσω το όμορφο αυλίδι, και στρίβοντας στην Καλλιδρομίου, κοίταξα το ρολόι, πότε κύλησαν τρεις ώρες, αλλά κι αμέσως δεύτερη σκέψη: ούτε για μια στιγμή δεν βυθίστηκε, δεν αποσπάστηκε από κάποιο εσωτερικό περισπασμό, φυσικό για οποιονδήποτε συζητητή, πόσο μάλλον για κάποιον που η διορία της ζωής του έχει ήδη εκπνεύσει.    

Δώδεκα μέρες αργότερα, Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2022, στον Πολύχρωμο Πλανήτη, στην εκδήλωση για το έργο μου, με τις φήμες για αναζωπύρωση της πανδημίας, ο χώρος άλλωστε του βιβλιοπωλείου σχετικά περιορισμένος, κι ενώ βρισκόμαστε στην είσοδο της πολυκατοικίας, βλέπουμε το ζευγάρι Μυρσίνη Ζορμπά-Αντώνη Λιάκο ν’ ανηφορίζουν από Πατησίων –πόση συγκίνηση, θε μου, και πόση τιμή η παρουσία αυτή…

Υστερόγραφο σε προηγούμενη ανάρτηση –η κριτική από τη Μυρσίνη Ζορμπά, ειπωμένη στον Δημήτρη Μποσνάκη: «Όταν τελειώνω ένα έργο του Νικολή, νιώθω σαν μετά το τέλος μιας χημειοθεραπείας»– η μύχια κουβέντα, η δυνατή ώθηση κατά την κρίσιμη καμπή στο γράψιμο του Περεγρίνου.

Η Μυρσίνη κίνησε για το ασυνείδητο∙ ολοζώντανη στο εν εγρηγόρσει του λογοτέχνη, ολοζώντανη και στα όνειρα του καλού φίλου.

Μυρσίνη χρηστή, χαῖρε.

Η Ρένα Κουμιώτη μιλούσε ελληνικά.

 

Ειρήνη Κουμιώτου / Ρένα Κουμιώτη (1941-2023)

[τραγούδι: Δώσε μου το στόμα σου (χελιδονάκι), μουσική Μίμης Πλέσσας, στίχοι Λευτέρης Παπαδόπουλος, από τον δίσκο Ο δρόμος, 1969]

Λάκης Παπαστάθης (1943-2023).

Υπήρξε συνδημιουργός του "Παρασκηνίου", του σπουδαίου τηλεοπτικού αρχείου για τον νεοελληνικό κόσμο, του μεγάλου σχολειού για όσους ήμαστε έφηβοι στη δεκαετία του '70, εραστής αλλά και δημιουργός από ποικίλους δρόμους της τέχνης και της λογοτεχνίας. 

Γνωριστήκαμε το 2009 και έκτοτε συναντηθήκαμε σε πολλές και πολύ γόνιμες κουβέντες.

Στην καλή Υβόννη (Μαλτέζου) και τον ξεχωριστό Αργύρη, τον γιο τους, να σημειώσω εδώ την παρηγορητική υπενθύμιση πως την τελευτή του Λάκη Παπαστάθη συνοδεύουν εκτός από την λύπη η περισυλλογή και ο απολογισμός του έργου του από όλους μας. 

Ας είναι ελαφρύ το χώμα. 

Μάκης Πανώριος (1935-2023).

Ένας ευγενής και με γνήσια πνευματικότητα καλλιτέχνης και συγγραφέας. Αγαπούσε και επιδόθηκε στη λογοτεχνία του φανταστικού. 

Με τίμησε με το πρώτο κείμενο κριτικής που γράφτηκε για πεζό μου / Το Σκοτεινό Νησί (Μύθος από το μέλλον σχολιάζει το σήμερα, Καθημερινή, 22/09/09), και με τη συμπερίληψη διηγήματός μου (Γυναίκες στα ράφια του μανάβη / ΣΤ' τόμος, Το ελληνικό φανταστικό διήγημα, εκδόσεις Αίολος) στον έκτο τόμο ελληνικού φανταστικού διηγήματος που ανθολογούσε και επιμελούνταν ο ίδιος. 

Εκτιμούσα την ειλικρινή -να πω και άδολη- αγάπη του ανθρώπου για τα γράμματα. 

Απεβίωσε την περασμένη Τρίτη 7 Φεβρουαρίου. Ας είναι ελαφρύ το χώμα.  

Την πιο βαθιά ευγνωμοσύνη.

Για μας, τους παραμεθόριους, που συνηθισμένοι να εργαζόμαστε, να τρώμε, να κοιμόμαστε και συχνότατα να εκτυλίσσονται αερομαχίες πάνω απ' τα κεφάλια μας, οι ιπτάμενοι της πολεμικής αεροπορίας είναι η γενναιότητα, το θάρρος, η ελευθερία μας.

Η νεοελληνική γλώσσα είναι και θα παραμείνει επίσημη σε τούτα τα μέρη όσο θα υπάρχουν Ελληνόπουλα απ' τη δική σας στόφα, σμηναγέ Ευστάθιε Τσιτλακίδη και υποσμηναγέ Μάριε Μιχαήλ Τουρούτσικα.

Πολλά και θερμά ευχαριστώ.

Για τις ευχές (τηλεφωνήματα ή ηλεκτρονικά μηνύματα) με την ευκαιρία της ονομαστικής μου γιορτής, πολλά και θερμά τα ευχαριστώ προς όλους.

Η Πελαγία Κυριαζή ζωγραφίζει κι όταν ακόμη στοχάζεται.

Την παρακολουθώ πολλά χρόνια πια, νομίζω μια δεκαετία γεμάτη (παλαιότερες αναρτήσεις εδώ). Και τη συγκαταλέγω, χαίρομαι που την προσμετρώ, στους στενούς φίλους. Μα όσο κι αν την αγαπώ, η εκτίμηση στη ζωγράφο, στην καλλιτέχνιδα, υπερκεράζει κατά πολύ την αγάπη.

Στα έργα της που εκθέτει αυτόν τον καιρό στο Πολεμικό Μουσείο διαλογίζεται και συνδιαλέγεται με φωτογραφίες και συνθέσεις από το μακρινό 1922, πριν ή και στα μετόπισθεν του Μικρασιατικού Πολέμου, με όλο το ζοφερό τους φόντο. 

Η Πελαγία Κυριαζή σημειώνει ή συζητάει τις σκέψεις, τις διαδρομές του νου της, με ωριμότητα και οικονομία. Όμως το έργο της ξεπερνάει τον όποιο στοχασμό της, αποτελεί διεργασία, ανταπόκριση από πολύ βαθιά, που είναι και το δώρο της τέχνης, επιτρέψτε μου: της αληθινής τέχνης. Στιγμιαίες εκλάμψεις ή συγκεχυμένα περιγράμματα, σκοτεινή και θολή και άγρια καταβύθιση, συχνά με ασυνήθιστα δυνατές πινελιές, εικόνες με τη ρευστότητα της μνήμης, μάγμα ατόφιο του ασυνειδήτου.

Μέχρι και 22 τρέχοντος, στο Πολεμικό Μουσείο, (Βασιλίσσης Σοφίας και Ριζάρη 2), καθημερινά 9.00-17.00, η έκθεση της Πελαγίας Κυριαζή ΧΡΟΝΙΚΟ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ, ένα σπάνιο και πολύτιμο δώρο για τους επισκέπτες της.  

Οξύμωρο απολαυστικό.

Αφού, λοιπόν, ετοίμασα τα φρύγανα και τα κλαράκια για το προσάναμμα του τζακιού το βράδυ, φόρεσα το μαγιό και κίνησα για την παραλία στον κολπίσκο του Αγίου Φωκά -Πρωτοχρονιά του 2023. 

 

Η ψιθυριστή, η δαμινή ευχή.

Μια ευχή μού έχει καρφωθεί, που βασανίζομαι αν θα πρέπει να τη σιγοψιθυρίζω, να την ψελλίζω μόνος, να την αποσιωπήσω ή να τη διατυπώσω θαρρετά και καθαρά. Δεν είμαι μάντης ούτε κανένας σοφός δημοσιολόγος. Ελπίζω, παρασυρόμενος από λάθος συνειρμούς, καθώς εκφέρω τις ευχές των ημερών, κάτω απ' τα χρόνια πολλά, τα ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος, σαν σκέψη που αποσπά πλάγια τη ματιά, να είναι που τρέχει σχεδόν μονότονα νοερά η ένσταση μαζί με την άηχη ευχή μου: ναι, ναι, και υγεία, και ευτυχία, και δημιουργία, βέβαια, (αλλά και μακάρι το 2023 να μην προσμετρηθεί στις μοιραίες για τους Νεοέλληνες χρονιές).

Ο Καραμανλής ο πρεσβύτερος και οι λογοτέχνες - καλλιτέχνες.

Όταν έχεις κατακτήσει -που λέγανε και παλιά- τη ζωή με το σπαθί σου, δεν γυρεύεις (βαθιά μέσα σου, ενδεχομένως και ασύνειδα) τη νομιμοποίηση από τους πολλούς άλλους ούτε βέβαια υπολήπτεσαι τα κριτήριά τους. Κι αν είσαι πολιτικός, με άλλη τόλμη τούς αντιμετωπίζεις, ιδίως τον μικροαστικό όχλο, με άλλη πυγμή κυβερνάς, ακόμη και με άλλους λογοτέχνες ή καλλιτέχνες συναγελάζεσαι. Όλοι θυμόμαστε το σούσουρο, επίμονο και σταθερά χυδαίο, για τον Χορν, τον Κουν, τον Χατζιδάκι και όχι μόνο, της συντροφιάς του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και σε εποχές πολύ σκληρές για μερικά πράγματα, όπως και την παροιμιώδη αδιαφορία εκείνου. 

Ο Καραμανλής εκείνος, λοιπόν, πέρα απ' την αδιαμφισβήτητη τόλμη του, δεν επέλεγε μόνο ευπώλητους ή εμπορικούς, και νομίζω ανάμεσά τους κανέναν μίμο-καλλιτεχνών ή λογοτεχνών -υπήρχαν και τότε, ευάριθμοι μεν, μάστιγα πάντοτε όμως.

Ασφαλώς, δεν μου διαφεύγει, είναι και άλλοι οι καιροί σήμερα.  

157ο ή 1ο χειμερινό*;

Άλλη κουβέντα, βέβαια, αν μετράει για χειμώνας ηλιόλουστη μέρα με 21^οC. Είναι όμως το ψυχολογικό, είμαστε 18 Δεκέμβρη σήμερα, μία ακριβώς εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα. Μετά τις 11 Νοεμβρίου έλειψα από το νησί για περίπου ένα μήνα, τις τελευταίες μέρες πριν από το ταξίδι απομέναμε στις παραλίες οι όλο και πιο σεσημασμένοι, ο κλοιός των χειμερινών στένευε γύρω μου, φέτος ειδικά το παρατράβαγα όχι μόνο γιατί ο καιρός ένα γλυκό παρατεταμένο αποκαλόκαιρο το επέτρεπε, αλλά και γιατί πρώτη χρονιά μετέτρεπα τα μπάνια σε κολύμπι, θέλω να πω σε συστηματική άθληση: σε γαλήνια νερά, πενήντα λεπτά ελεύθερο ημερησίως, πρέπει λοιπόν εκεί γύρω στις 10 Νοεμβρίου, έρημος ο κόλπος του Αγίου Φωκά, κολυμπούσα μετρώντας τις απλωτές, ελέγχοντας εισπνοές – εκπνοές, όταν ακούω από περίπου δέκα μέτρα, «Αντώνη, εσύ;», «Ναι, ποιος;» γιατί δεν καλοβλέπω δίχως τα πολυεστιακά, «Α, Αντρέα, εσύ;» αφού με καθυστέρηση αντιλαμβανόμουν τη χροιά. Επρόκειτο για έναν από τους δίδυμους Μαυρολέοντες, γειτονόπουλα στο πατρικό, απέναντι εμείς, εκείνοι δίπλα στη Συναγωγή. «Κοίτα, αρκεί να μην τα σταματήσεις. Μια ιδέα είναι, τελικά», τα μπάνια τον χειμώνα –το κλασικό πρώτο επιχείρημα στο ψηστήρι των χειμερινών. «Ρε συ, Αντρέα», κολυμπούσαμε εντωμεταξύ, «έχω μαζεμένες πολλές -λωλάγρες», όπως λέμε τις λωλάδες στο νησί, κάπως σαν τις κρητικές κουζουλάδες, αλλά στο λιγότερο εφετζίδικο. «Μη σκας», μου λέει, «αυτές, κάθε καινούργια που έρχεται, διώχνει μια παλιά. Μένουνε πάντα ίδιες», στον αριθμό. Γέλασα, το έλεγα δεξιά-αριστερά δίκην ανεκδότου, αλλά έλα που πες πες, εντέλει μου φαίνεται και βαθυστόχαστο…

Η αλήθεια, δεν χειμώνιασε ακόμη. Παρακολουθώ τον καιρό με επιφύλαξη. Δεν καταχώνιασα τα μπανιερά στην ντουλάπα με τα καλοκαιρινά, αλλά και για χειμερινός πρέπει να εφοδιαστώ με επιπλέον σύνεργα –με έχουν κατατοπίσει…  Γιατί, άλλο ένα μπανάκι σαν σήμερα, έστω 18 Δεκεμβρίου, στους 21 βαθμούς, άλλο να φυσάει, να είναι ανάμεσα 5 με 10^ο C η θερμοκρασία, να κατεβώ στην αγριεμένη παραλία, με σκούφο θαλάσσης για το κεφάλι οπωσδήποτε, με την μακριά πυκνή στην πλέξη πετσέτα, το ανάλογο μπουρνούζι, κατά το δυνατόν ποδήρες, το αυτοκίνητο σε απόσταση δέκα μέτρων από το νερό, να τρέξω να χωθώ, κάπως να ζεσταθεί το κοκαλάκι μου, -ε και τότε, εκείνες τις βουτιές εύλογα ας τις απαριθμώ 1^ο, 2^ο κ.ο.κ χειμερινά μπάνια…  

[*Τα μπάνια αριθμούνται ένα την ημέρα, ασχέτως πόσες φορές ή και σε πόσες θάλασσες βούτηξε κάποιος την ίδια μέρα –ιδανικά δεν μπορούν να υπερβούν τα 365 ετησίως, αλλά και 365 είναι δυνάμει ο μέγιστος αριθμός μόνο για τα μπάνια ενός χειμερινού. Συνήθως, ένας συνεπής, όχι χειμερινός, συμπληρώνει νούμερα όπως 100, 120, 150, και που ήδη θεωρούνται πάρα πολλά. Μέσα στο 2022 –η ερώτηση του τίτλου- μετά τα 156 κανονικά μπάνια μου, το σημερινό, της 18^ης Δεκεμβρίου, άραγε θα καταχωριστεί ως το 157^ο, ως το 1^ο  χειμερινό (Τὸ πρῶτο τῆς ζωῆς μου χειμερινόν), ή δίχως συνέχεια θα ξεμείνει ένα ανάμεσο, ένα ανάριθμο μπανάκι;] 

Εγώ, αγαπητή μου, δεν γράφω βιβλία.

Χρειάστηκε να το σημειώσω σε μήνυμα προς την υπεύθυνη μεγάλης εκδοτικής εταιρείας πριν από μερικά χρόνια. Δεν μου αρέσει το εγώ, όχι από σεμνότητα, δεν μου αρέσει για λόγους αισθητικής. Όμως εδώ δεν το απέφυγα. Και καθώς αυτό το ιστολόγιο γίνεται όλο και πιο πολύ το αρχείο της δουλειάς μου, αποφάσισα να συμπεριλάβω στις καταχωρίσεις του και το εν λόγω απόσπασμα, γιατί νομίζω στις γραμμές του καταγράφεται καίρια το πώς ο ίδιος αντιλαμβάνομαι τα κείμενα ή -σωστότερα- την τέχνη μου.
   
«Εγώ, αγαπητή μου, δεν γράφω βιβλία∙ ασκώ την τέχνη μου. Κάθε ένα κείμενο είναι μία στάση ή ένας αναβαθμός στην τέχνη μου. Το καθετί εντός του είναι μέρες μήνες χρόνια ζυγισμένο με ακρίβεια, είναι το ύφος, είναι η ύπαρξή μου. Τα έργα μου παραχωρούνται σ’ αυτούς μόνο που σέβονται  α π ο λ ύ τ ω ς  (ἄχρι ἰῶτα ἑνὸς καὶ μιᾶς κεραίας) την τέχνη μου».

Στο Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων.

Με την ψυχή του Παλαιοβιβλιοπωλείου των αστέγων, τον Λεωνίδα Κουρσούμη, είχαμε γνωριστεί στον Φωταγωγό πριν από επτά χρόνια. Έκτοτε τον παρακολουθώ, και ιδιαίτερα αφότου οργάνωσε το Παλαιοβιβλιοπωλείο μαζί με πολλούς πολλούς άλλους εκτιμώ και σέβομαι τον ωραίο αγώνα στον οποίο έχει επιδοθεί. Του υποσχέθηκα, όποτε με το καλό εκδοθεί το επόμενο βιβλίο μου, να το παρουσιάσω στο δικό του βιβλιοπωλείο, ετούτο το όμορφο αλωνάκι της αξιοπρέπειας.

Γέμισα τον σάκο μου βιβλία, πραγματικός θησαυρός τα βιβλία στην Πειραιώς 132, εντόπισα ως και το Ετυμολογικό του Ανδριώτη, (και προσοχή, σαν θα βρεθείτε εκεί, την κάθε ντάνα δεν την αποτελούν όμοιοι τόμοι, ο από κάτω ή ο αμέσως παρακάτω μπορεί να είναι η έκδοση που ψάχνατε χρόνια), αν είχα το αυτοκίνητο στην Αθήνα, θα γέμιζα το πορτμπαγκάζ, μόνο είκοσι (αριθμ. 20) ευρώ τα είκοσι βιβλία!  

Ας φιλοτιμηθεί, ωστόσο, κι ο Δήμος των Αθηναίων: είναι ντροπή μια τέτοια πρωτοβουλία να μη διαθέτει σταθερό και καλύτερο χώρο έκθεσης, αίθουσα με παροχή ηλεκτρικού ρεύματος φέρ' ειπείν...

Στον Πολύχρωμο Πλανήτη χτες το βράδυ.

Σε ατμόσφαιρα φιλόξενη και ζεστή, και με το ήθος του οικοδεσπότη Θάνου Βέσση, του συνιδρυτή μαζί με την αείμνηστη σύντροφό του, Μαρίνα Γαλανού, των εκδόσεων και του βιβλιοπωλείου Πολύχρωμος Πλανήτης. Ευγνώμων επίσης προς την καλή φίλη Βασιλική Ζάππη. Διατρέξαμε στα πέντε βιβλία (Το Σκοτεινό Νησί, Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα, Το γυμναστήριο, Διονυσία, Ο θάνατος του μισθοφόρου), σε αδρές γραμμές, αλλά κι όσο γινόταν με πιο καταληπτό τρόπο, τη σχέση βιώματος και λογοτεχνικής απόδοσης, και ίσως λίγο πληρέστερα την παρουσία της (λογοτεχνικής) ειρωνείας. Η σύγχρονη λογοτεχνία, είτε γράφεται είτε διαβάζεται, συντελείται κατά μόνας μάλλον, όμως κι όποτε μοιράζεται, η συγκίνηση δεν είναι λίγη.

Μια ευφρόσυνη συνάντηση.

Με την καλή συνάδελφο Εύα Στάμου σήμερα το απόγευμα στο Φίλιον. Μου χάρισε το τελευταίο της βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων Η επίσκεψη (εκδ. Αρμός). 

Γραφή λιτή, καθαρή, δίχως ίχνος επιτήδευσης, που και γι' αυτό μόνο θα την έλεγα ξεχωριστή.

Τετάρτη 23/11/2022, 20.00, στον Πολύχρωμο Πλανήτη.

Το Βιβλιοπωλείο Πολύχρωμος Πλανήτης σάς προσκαλεί την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2022 και ώρα 20.00 στο πλαίσιο των λογοτεχνικών βραδιών μας σε μία παρουσίαση – συζήτηση για το έργο του συγγραφέα:

ΑΝΤΩΝΗ ΝΙΚΟΛΗ

-----
ΤΕΤΑΡΤΗ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2022
ΩΡΑ 20:00

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΧΡΩΜΟ ΠΛΑΝΗΤΗ

Ο συγγραφέας Αντώνης Νικολής
και η φιλόλογος-γλωσσολόγος
Βασιλική Ζάππη ανατρέχουν, συζητούν, διερευνούν στοιχεία της μορφής και του περιεχομένου στο έργο του πρώτου:
- Το Σκοτεινό Νησί (2008, 2019),
- Διονυσία (2012),
- Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα (2014),
- Ο θάνατος του μισθοφόρου (2016),
- Το γυμναστήριο (2018).

Θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.

• Η παρουσίαση θα γίνει στο Βιβλιοπωλείο Πολύχρωμος Πλανήτης Αντωνιάδου 6, Αθήνα, έναντι πλαϊνής εισόδου ΑΣΟΕΕ, τηλ. 210.8826600

-----

Λίγα λόγια για τον Αντώνη Νικολή:
Ο Αντώνης Νικολής γεννήθηκε το 1960 στην Αθήνα, την περίοδο που ο πατέρας του ειδικευόταν στην ακτινολογία. Μετά το 1963 η πατρική οικογένεια εγκαθίσταται στον τόπο καταγωγής της, την Κω. Το 1979 αρχίζει τις σπουδές του στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, την οποία εγκαταλείπει τρία χρόνια αργότερα για την κλασική φιλολογία στην ίδια πόλη, που όμως θα ολοκληρώσει στη φιλοσοφική Αθηνών. Υπηρετεί τη στρατιωτική θητεία του, και τα αμέσως επόμενα κοντά δεκαπέντε χρόνια εργάζεται στο νησί της Κω ως φροντιστής φιλόλογος. Το συγγραφικό του έργο, ύστερα από ένα μικρό και μάλλον αδόκιμο πέρασμα απ’ το θέατρο, αναπτύσσεται και ανελίσσεται αποκλειστικά στον χώρο της πεζογραφίας. Εκδοτικά πρωτοεμφανίζεται με «Το Σκοτεινό Νησί» (2008), μεταγραφή σε νουβέλα του ομώνυμου θεατρικού του του 2001, (νουβέλα που επανεκδόθηκε αναθεωρημένη το 2019), ακολουθεί το πρώτο γνήσιο και εξ υπαρχής πεζό του, κι αυτό νουβέλα, «Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα», γραμμένο το 2009 αλλά εκδομένο το 2014, προηγήθηκε εκδοτικά το 2012 η μεταγενέστερη «Διονυσία», το πρώτο του μυθιστόρημα, στη συνέχεια, και πάλι μυθιστόρημα, «Ο θάνατος του μισθοφόρου» (2016), και δύο χρόνια αργότερα, η τρίτη νουβέλα, «Το γυμναστήριο». Στο διάστημα 2012 - 2016, εποχή μετά τη χρεωκοπία, παρακινούμενος, αρθρογραφεί, κυρίως σε ηλεκτρονικές εφημερίδες, με ιδιοσυγκρασιακό βέβαια τρόπο και στα όρια της επιφυλλίδας, σχετικά με τα διαδραματιζόμενα τότε στον πολιτικό ή κοινωνικό χώρο, ενασχόληση για την οποία εν πολλοίς μετάνιωσε. Από το 2015 έως το 2022, με ένα μικρό διάλειμμα,αφιερώθηκε στο τελευταίο του πόνημα, το ιστορικό μυθιστόρημα «Περεγρίνος», μια μεγάλων διαστάσεων τοιχογραφία του 2ου αιώνα μ.Χ., της εποχής της Β’ Σοφιστικής και του Αρχαίου Μυθιστορήματος, κείμενο που τελεί υπό έκδοση.
Το έργο του Αντώνη Νικολή κυκλοφορεί από μικρούς εκδοτικούς οίκους, κινείται και συζητιέται, κάποτε και με ένταση, ωστόσο στο περιθώριο του δημόσιου λόγου. Όσοι εκτιμούν την αξία των κειμένων του θεωρούν πως αυτό συμβαίνει, γιατί πέρα από τη δύναμη καθαυτή του έργου που δείχνει να αγνοεί τους οικείους νεοελληνικούς κοινούς τόπους, επιπλέον ξενίζει με την πιο δύσκολη ελευθερία που περιέχει, αυτήν που συνεπάγεται στον πυρήνα της η ειρωνεία, να γυμνωθεί ο λόγος από κάθε σύμβαση, ακόμη και αναγκαία σύμβαση, συνθήκη η οποία στα εγχώρια πράγματα επιτρέπεται να υφίσταται μόνο μεταφρασμένη, εισαγόμενη.
Ο Αντώνης Νικολής διατηρεί το ηλεκτρονικό ιστολόγιο: http://antnikolis.blogspot.com/

Σας περιμένουμε!!!

Χέρμαν Μέλβιλ: Ο μεγάλος απατεώνας.

Αφότου διάβασα τον Μόμπι Ντικ, νομίζω αυθόρμητα, δίχως να το πολυσκεφτώ, λογαριάζω τον Μέλβιλ -μολονότι εντελώς άλλης ιδιοσυγκρασίας- ισοϋψή του Φλομπέρ, οι οποίοι μάλιστα σχεδόν συνυπήρξαν χρονικά, ο Μέλβιλ (Herman Melville, 1 Αυγούστου 1819 – 28 Σεπτεμβρίου 1891), ο Φλομπέρ (Gustave Flaubert, 12 Δεκεμβρίου 1821 – 8 Μαΐου 1880), και τους δυο αυτούς σαν τους σημαντικότερους πεζογράφους λογοτέχνες των νεότερων χρόνων.

Ο μεγάλος απατεώνας είναι για αρκετούς λόγους ένα τολμηρό στη σύνθεση, ιδιαίτερα απατηλό –για να ταιριάζει και στον τίτλο- ως προς την ειρωνεία του μυθιστόρημα, -να πω σωστότερα- εκτενές αφήγημα. Σύντομες περιγραφές και αφηγήσεις, μακροσκελείς διάλογοι ανάμεσα σε επιβάτες του ατμόπλοιου «Φιντέλ» («Πιστός») στον Μισισιπή, με επαναλαμβανόμενο μοτίβο τη σημασία του να εμπιστεύεσαι τον συνάνθρωπο, να μην είσαι καχύποπτος, και εφόσον όντως αποδεικνύεσαι ανοικτός και θερμός στον διπλανό σου, τότε να προβαίνεις σ’ αυτήν ή την άλλη χειρονομία πίστης, συνήθως να εμπιστεύεσαι ένα μικρό ή μεγαλύτερο χρηματικό ποσό στον συζητητή σου, αυτόν που τώρα δα σε πείθει να το κάνεις, και που δεν είναι παρά μια μακρά σειρά απατεώνες εν δράσει, που μάλλον κιόλας πρόκειται για έναν, τον ίδιο, που μετέρχεται πολλά προσωπεία, κοστούμια και μάσκες, σ’ αυτό το πάρτι των μεταμφιεσμένων που συνιστά τη ζωή, όπως ακριβώς το διατυπώνει σε μία από τις μεταμφιέσεις του ο εν λόγω μεγάλος απατεώνας.

Με κάποιο τρόπο ο Μέλβιλ καταπιάνεται ή εστιάζει στην εγκυρότητα της ηθικής συνείδησης σε σχέση με τη δικαιοσύνη. Και γιατί είναι μεγάλος λογοτέχνης δεν θα μας πει τίποτε, δεν θα μας διδάξει τίποτε. Στο τέλος η αφήγηση θα γίνει ένα παιγνιώδες όσο και σκοτεινό γαϊτανάκι ειρωνείας. Η εμπιστοσύνη ή η εξαπάτηση, η αλήθεια ή το ψέμα μοιάζουν προσχήματα και πόζες. Ή πάλι μήπως όχι; Τίποτε οριστικό ή και βέβαιο, η ζωή μας δηλαδή.

Ακόμη μια φορά, η ειρωνεία γίνεται το σκαρί αλλά και η πυξίδα του λογοτεχνικού έργου.

Υ.Γ. Ο μεγάλος απατεώνας είναι κείμενο δύσκολο και για τον σημερινό αναγνώστη, παρ’ όλους τους ύμνους που πια τον συνοδεύουν και που επιπλέον ως ένα βαθμό τουλάχιστον τον καθιστούν κατανοητό, περισσότερο εύληπτο. Τι έκανε άραγε το μακρινό 1857, όταν πρωτοεκδόθηκε, τον τριανταοχτάχρονο τότε συγγραφέα του να πιστεύει ότι μπορούσε να του εξασφαλίσει μια επαγγελματική σχέση με το γράψιμο; Ήταν ήδη πατέρας τεσσάρων παιδιών, οι μέριμνες του βίου αναγκαστικά τον απομάκρυναν από την πυρετική πλήρη ενασχόληση με τη λογοτεχνία, απαραίτητη συνθήκη για την πεζογραφία, ο Μεγάλος απατεώνας υπήρξε το τελευταίο του μυθιστόρημα, πέθανε ύστερα από τριαντατέσσερα χρόνια, στα 72 του, σχεδόν ξεχασμένος. Από την άλλη, γιατί αναμφίβολα η ιδιοφυΐα του δεν αποτελούσε καπρίτσιο ή επίπλαστη επιτήδευση, η ευθύνη για την περιθωριοποίησή του δεν μπορεί να βαραίνει μόνο τον ίδιο. Η τύχη ενός δημόσιου αγαθού –και δεν υπάρχει αγαθό περισσότερο δημόσιο ή επωφελές από τη λογοτεχνία- προσδιορίζει τις αξίες ή τους θεσμούς που το πλαισιώνουν. Και ορισμένη μόνο επίγνωση του λογοτεχνικού φαινομένου να έχουμε, ξέρουμε πως ο λογοτέχνης, και μάλιστα ο τέτοιας ολκής, είναι σπανιότατο ον (εγκέφαλος και νευρικό σύστημα μαζί;). Το έργο εκατοντάδων χιλιάδων συγγραφέων δεν είναι δέκα σελίδες από τον Μόμπι Ντικ. Τι σπατάλη, τι απώλεια, για την Αμερική, για την αγγλική γλώσσα, τι πένθος για το γένος των ανθρώπων ένας… αχρηστεμένος Χέρμαν Μέλβιλ…     

Ορισμένα αποσπάσματα, ενδεικτικά όχι της σύνθεσης ασφαλώς, όσο της ιδιοφυούς λογοτεχνικής ιδιοσυγκρασίας του Μέλβιλ: