Την πιο βαθιά ευγνωμοσύνη.

Για μας, τους παραμεθόριους, που συνηθισμένοι να εργαζόμαστε, να τρώμε, να κοιμόμαστε και συχνότατα να εκτυλίσσονται αερομαχίες πάνω απ' τα κεφάλια μας, οι ιπτάμενοι της πολεμικής αεροπορίας είναι η γενναιότητα, το θάρρος, η ελευθερία μας.

Η νεοελληνική γλώσσα είναι και θα παραμείνει επίσημη σε τούτα τα μέρη όσο θα υπάρχουν Ελληνόπουλα απ' τη δική σας στόφα, σμηναγέ Ευστάθιε Τσιτλακίδη και υποσμηναγέ Μάριε Μιχαήλ Τουρούτσικα.

Πολλά και θερμά ευχαριστώ.

Για τις ευχές (τηλεφωνήματα ή ηλεκτρονικά μηνύματα) με την ευκαιρία της ονομαστικής μου γιορτής, πολλά και θερμά τα ευχαριστώ προς όλους.

Η Πελαγία Κυριαζή ζωγραφίζει κι όταν ακόμη στοχάζεται.

Την παρακολουθώ πολλά χρόνια πια, νομίζω μια δεκαετία γεμάτη (παλαιότερες αναρτήσεις εδώ). Και τη συγκαταλέγω, χαίρομαι που την προσμετρώ, στους στενούς φίλους. Μα όσο κι αν την αγαπώ, η εκτίμηση στη ζωγράφο, στην καλλιτέχνιδα, υπερκεράζει κατά πολύ την αγάπη.

Στα έργα της που εκθέτει αυτόν τον καιρό στο Πολεμικό Μουσείο διαλογίζεται και συνδιαλέγεται με φωτογραφίες και συνθέσεις από το μακρινό 1922, πριν ή και στα μετόπισθεν του Μικρασιατικού Πολέμου, με όλο το ζοφερό τους φόντο. 

Η Πελαγία Κυριαζή σημειώνει ή συζητάει τις σκέψεις, τις διαδρομές του νου της, με ωριμότητα και οικονομία. Όμως το έργο της ξεπερνάει τον όποιο στοχασμό της, αποτελεί διεργασία, ανταπόκριση από πολύ βαθιά, που είναι και το δώρο της τέχνης, επιτρέψτε μου: της αληθινής τέχνης. Στιγμιαίες εκλάμψεις ή συγκεχυμένα περιγράμματα, σκοτεινή και θολή και άγρια καταβύθιση, συχνά με ασυνήθιστα δυνατές πινελιές, εικόνες με τη ρευστότητα της μνήμης, μάγμα ατόφιο του ασυνειδήτου.

Μέχρι και 22 τρέχοντος, στο Πολεμικό Μουσείο, (Βασιλίσσης Σοφίας και Ριζάρη 2), καθημερινά 9.00-17.00, η έκθεση της Πελαγίας Κυριαζή ΧΡΟΝΙΚΟ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ, ένα σπάνιο και πολύτιμο δώρο για τους επισκέπτες της.  

Οξύμωρο απολαυστικό.

Αφού, λοιπόν, ετοίμασα τα φρύγανα και τα κλαράκια για το προσάναμμα του τζακιού το βράδυ, φόρεσα το μαγιό και κίνησα για την παραλία στον κολπίσκο του Αγίου Φωκά -Πρωτοχρονιά του 2023. 

 

Η ψιθυριστή, η δαμινή ευχή.

Μια ευχή μού έχει καρφωθεί, που βασανίζομαι αν θα πρέπει να τη σιγοψιθυρίζω, να την ψελλίζω μόνος, να την αποσιωπήσω ή να τη διατυπώσω θαρρετά και καθαρά. Δεν είμαι μάντης ούτε κανένας σοφός δημοσιολόγος. Ελπίζω, παρασυρόμενος από λάθος συνειρμούς, καθώς εκφέρω τις ευχές των ημερών, κάτω απ' τα χρόνια πολλά, τα ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος, σαν σκέψη που αποσπά πλάγια τη ματιά, να είναι που τρέχει σχεδόν μονότονα νοερά η ένσταση μαζί με την άηχη ευχή μου: ναι, ναι, και υγεία, και ευτυχία, και δημιουργία, βέβαια, (αλλά και μακάρι το 2023 να μην προσμετρηθεί στις μοιραίες για τους Νεοέλληνες χρονιές).

Ο Καραμανλής ο πρεσβύτερος και οι λογοτέχνες - καλλιτέχνες.

Όταν έχεις κατακτήσει -που λέγανε και παλιά- τη ζωή με το σπαθί σου, δεν γυρεύεις (βαθιά μέσα σου, ενδεχομένως και ασύνειδα) τη νομιμοποίηση από τους πολλούς άλλους ούτε βέβαια υπολήπτεσαι τα κριτήριά τους. Κι αν είσαι πολιτικός, με άλλη τόλμη τούς αντιμετωπίζεις, ιδίως τον μικροαστικό όχλο, με άλλη πυγμή κυβερνάς, ακόμη και με άλλους λογοτέχνες ή καλλιτέχνες συναγελάζεσαι. Όλοι θυμόμαστε το σούσουρο, επίμονο και σταθερά χυδαίο, για τον Χορν, τον Κουν, τον Χατζιδάκι και όχι μόνο, της συντροφιάς του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και σε εποχές πολύ σκληρές για μερικά πράγματα, όπως και την παροιμιώδη αδιαφορία εκείνου. 

Ο Καραμανλής εκείνος, λοιπόν, πέρα απ' την αδιαμφισβήτητη τόλμη του, δεν επέλεγε μόνο ευπώλητους ή εμπορικούς, και νομίζω ανάμεσά τους κανέναν μίμο-καλλιτεχνών ή λογοτεχνών -υπήρχαν και τότε, ευάριθμοι μεν, μάστιγα πάντοτε όμως.

Ασφαλώς, δεν μου διαφεύγει, είναι και άλλοι οι καιροί σήμερα.  

157ο ή 1ο χειμερινό*;

Άλλη κουβέντα, βέβαια, αν μετράει για χειμώνας ηλιόλουστη μέρα με 21^οC. Είναι όμως το ψυχολογικό, είμαστε 18 Δεκέμβρη σήμερα, μία ακριβώς εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα. Μετά τις 11 Νοεμβρίου έλειψα από το νησί για περίπου ένα μήνα, τις τελευταίες μέρες πριν από το ταξίδι απομέναμε στις παραλίες οι όλο και πιο σεσημασμένοι, ο κλοιός των χειμερινών στένευε γύρω μου, φέτος ειδικά το παρατράβαγα όχι μόνο γιατί ο καιρός ένα γλυκό παρατεταμένο αποκαλόκαιρο το επέτρεπε, αλλά και γιατί πρώτη χρονιά μετέτρεπα τα μπάνια σε κολύμπι, θέλω να πω σε συστηματική άθληση: σε γαλήνια νερά, πενήντα λεπτά ελεύθερο ημερησίως, πρέπει λοιπόν εκεί γύρω στις 10 Νοεμβρίου, έρημος ο κόλπος του Αγίου Φωκά, κολυμπούσα μετρώντας τις απλωτές, ελέγχοντας εισπνοές – εκπνοές, όταν ακούω από περίπου δέκα μέτρα, «Αντώνη, εσύ;», «Ναι, ποιος;» γιατί δεν καλοβλέπω δίχως τα πολυεστιακά, «Α, Αντρέα, εσύ;» αφού με καθυστέρηση αντιλαμβανόμουν τη χροιά. Επρόκειτο για έναν από τους δίδυμους Μαυρολέοντες, γειτονόπουλα στο πατρικό, απέναντι εμείς, εκείνοι δίπλα στη Συναγωγή. «Κοίτα, αρκεί να μην τα σταματήσεις. Μια ιδέα είναι, τελικά», τα μπάνια τον χειμώνα –το κλασικό πρώτο επιχείρημα στο ψηστήρι των χειμερινών. «Ρε συ, Αντρέα», κολυμπούσαμε εντωμεταξύ, «έχω μαζεμένες πολλές -λωλάγρες», όπως λέμε τις λωλάδες στο νησί, κάπως σαν τις κρητικές κουζουλάδες, αλλά στο λιγότερο εφετζίδικο. «Μη σκας», μου λέει, «αυτές, κάθε καινούργια που έρχεται, διώχνει μια παλιά. Μένουνε πάντα ίδιες», στον αριθμό. Γέλασα, το έλεγα δεξιά-αριστερά δίκην ανεκδότου, αλλά έλα που πες πες, εντέλει μου φαίνεται και βαθυστόχαστο…

Η αλήθεια, δεν χειμώνιασε ακόμη. Παρακολουθώ τον καιρό με επιφύλαξη. Δεν καταχώνιασα τα μπανιερά στην ντουλάπα με τα καλοκαιρινά, αλλά και για χειμερινός πρέπει να εφοδιαστώ με επιπλέον σύνεργα –με έχουν κατατοπίσει…  Γιατί, άλλο ένα μπανάκι σαν σήμερα, έστω 18 Δεκεμβρίου, στους 21 βαθμούς, άλλο να φυσάει, να είναι ανάμεσα 5 με 10^ο C η θερμοκρασία, να κατεβώ στην αγριεμένη παραλία, με σκούφο θαλάσσης για το κεφάλι οπωσδήποτε, με την μακριά πυκνή στην πλέξη πετσέτα, το ανάλογο μπουρνούζι, κατά το δυνατόν ποδήρες, το αυτοκίνητο σε απόσταση δέκα μέτρων από το νερό, να τρέξω να χωθώ, κάπως να ζεσταθεί το κοκαλάκι μου, -ε και τότε, εκείνες τις βουτιές εύλογα ας τις απαριθμώ 1^ο, 2^ο κ.ο.κ χειμερινά μπάνια…  

[*Τα μπάνια αριθμούνται ένα την ημέρα, ασχέτως πόσες φορές ή και σε πόσες θάλασσες βούτηξε κάποιος την ίδια μέρα –ιδανικά δεν μπορούν να υπερβούν τα 365 ετησίως, αλλά και 365 είναι δυνάμει ο μέγιστος αριθμός μόνο για τα μπάνια ενός χειμερινού. Συνήθως, ένας συνεπής, όχι χειμερινός, συμπληρώνει νούμερα όπως 100, 120, 150, και που ήδη θεωρούνται πάρα πολλά. Μέσα στο 2022 –η ερώτηση του τίτλου- μετά τα 156 κανονικά μπάνια μου, το σημερινό, της 18^ης Δεκεμβρίου, άραγε θα καταχωριστεί ως το 157^ο, ως το 1^ο  χειμερινό (Τὸ πρῶτο τῆς ζωῆς μου χειμερινόν), ή δίχως συνέχεια θα ξεμείνει ένα ανάμεσο, ένα ανάριθμο μπανάκι;] 

Εγώ, αγαπητή μου, δεν γράφω βιβλία.

Χρειάστηκε να το σημειώσω σε μήνυμα προς την υπεύθυνη μεγάλης εκδοτικής εταιρείας πριν από μερικά χρόνια. Δεν μου αρέσει το εγώ, όχι από σεμνότητα, δεν μου αρέσει για λόγους αισθητικής. Όμως εδώ δεν το απέφυγα. Και καθώς αυτό το ιστολόγιο γίνεται όλο και πιο πολύ το αρχείο της δουλειάς μου, αποφάσισα να συμπεριλάβω στις καταχωρίσεις του και το εν λόγω απόσπασμα, γιατί νομίζω στις γραμμές του καταγράφεται καίρια το πώς ο ίδιος αντιλαμβάνομαι τα κείμενα ή -σωστότερα- την τέχνη μου.
   
«Εγώ, αγαπητή μου, δεν γράφω βιβλία∙ ασκώ την τέχνη μου. Κάθε ένα κείμενο είναι μία στάση ή ένας αναβαθμός στην τέχνη μου. Το καθετί εντός του είναι μέρες μήνες χρόνια ζυγισμένο με ακρίβεια, είναι το ύφος, είναι η ύπαρξή μου. Τα έργα μου παραχωρούνται σ’ αυτούς μόνο που σέβονται  α π ο λ ύ τ ω ς  (ἄχρι ἰῶτα ἑνὸς καὶ μιᾶς κεραίας) την τέχνη μου».

Στο Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων.

Με την ψυχή του Παλαιοβιβλιοπωλείου των αστέγων, τον Λεωνίδα Κουρσούμη, είχαμε γνωριστεί στον Φωταγωγό πριν από επτά χρόνια. Έκτοτε τον παρακολουθώ, και ιδιαίτερα αφότου οργάνωσε το Παλαιοβιβλιοπωλείο μαζί με πολλούς πολλούς άλλους εκτιμώ και σέβομαι τον ωραίο αγώνα στον οποίο έχει επιδοθεί. Του υποσχέθηκα, όποτε με το καλό εκδοθεί το επόμενο βιβλίο μου, να το παρουσιάσω στο δικό του βιβλιοπωλείο, ετούτο το όμορφο αλωνάκι της αξιοπρέπειας.

Γέμισα τον σάκο μου βιβλία, πραγματικός θησαυρός τα βιβλία στην Πειραιώς 132, εντόπισα ως και το Ετυμολογικό του Ανδριώτη, (και προσοχή, σαν θα βρεθείτε εκεί, την κάθε ντάνα δεν την αποτελούν όμοιοι τόμοι, ο από κάτω ή ο αμέσως παρακάτω μπορεί να είναι η έκδοση που ψάχνατε χρόνια), αν είχα το αυτοκίνητο στην Αθήνα, θα γέμιζα το πορτμπαγκάζ, μόνο είκοσι (αριθμ. 20) ευρώ τα είκοσι βιβλία!  

Ας φιλοτιμηθεί, ωστόσο, κι ο Δήμος των Αθηναίων: είναι ντροπή μια τέτοια πρωτοβουλία να μη διαθέτει σταθερό και καλύτερο χώρο έκθεσης, αίθουσα με παροχή ηλεκτρικού ρεύματος φέρ' ειπείν...

Στον Πολύχρωμο Πλανήτη χτες το βράδυ.

Σε ατμόσφαιρα φιλόξενη και ζεστή, και με το ήθος του οικοδεσπότη Θάνου Βέσση, του συνιδρυτή μαζί με την αείμνηστη σύντροφό του, Μαρίνα Γαλανού, των εκδόσεων και του βιβλιοπωλείου Πολύχρωμος Πλανήτης. Ευγνώμων επίσης προς την καλή φίλη Βασιλική Ζάππη. Διατρέξαμε στα πέντε βιβλία (Το Σκοτεινό Νησί, Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα, Το γυμναστήριο, Διονυσία, Ο θάνατος του μισθοφόρου), σε αδρές γραμμές, αλλά κι όσο γινόταν με πιο καταληπτό τρόπο, τη σχέση βιώματος και λογοτεχνικής απόδοσης, και ίσως λίγο πληρέστερα την παρουσία της (λογοτεχνικής) ειρωνείας. Η σύγχρονη λογοτεχνία, είτε γράφεται είτε διαβάζεται, συντελείται κατά μόνας μάλλον, όμως κι όποτε μοιράζεται, η συγκίνηση δεν είναι λίγη.

Μια ευφρόσυνη συνάντηση.

Με την καλή συνάδελφο Εύα Στάμου σήμερα το απόγευμα στο Φίλιον. Μου χάρισε το τελευταίο της βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων Η επίσκεψη (εκδ. Αρμός). 

Γραφή λιτή, καθαρή, δίχως ίχνος επιτήδευσης, που και γι' αυτό μόνο θα την έλεγα ξεχωριστή.

Τετάρτη 23/11/2022, 20.00, στον Πολύχρωμο Πλανήτη.

Το Βιβλιοπωλείο Πολύχρωμος Πλανήτης σάς προσκαλεί την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 2022 και ώρα 20.00 στο πλαίσιο των λογοτεχνικών βραδιών μας σε μία παρουσίαση – συζήτηση για το έργο του συγγραφέα:

ΑΝΤΩΝΗ ΝΙΚΟΛΗ

-----
ΤΕΤΑΡΤΗ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2022
ΩΡΑ 20:00

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΧΡΩΜΟ ΠΛΑΝΗΤΗ

Ο συγγραφέας Αντώνης Νικολής
και η φιλόλογος-γλωσσολόγος
Βασιλική Ζάππη ανατρέχουν, συζητούν, διερευνούν στοιχεία της μορφής και του περιεχομένου στο έργο του πρώτου:
- Το Σκοτεινό Νησί (2008, 2019),
- Διονυσία (2012),
- Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα (2014),
- Ο θάνατος του μισθοφόρου (2016),
- Το γυμναστήριο (2018).

Θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.

• Η παρουσίαση θα γίνει στο Βιβλιοπωλείο Πολύχρωμος Πλανήτης Αντωνιάδου 6, Αθήνα, έναντι πλαϊνής εισόδου ΑΣΟΕΕ, τηλ. 210.8826600

-----

Λίγα λόγια για τον Αντώνη Νικολή:
Ο Αντώνης Νικολής γεννήθηκε το 1960 στην Αθήνα, την περίοδο που ο πατέρας του ειδικευόταν στην ακτινολογία. Μετά το 1963 η πατρική οικογένεια εγκαθίσταται στον τόπο καταγωγής της, την Κω. Το 1979 αρχίζει τις σπουδές του στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, την οποία εγκαταλείπει τρία χρόνια αργότερα για την κλασική φιλολογία στην ίδια πόλη, που όμως θα ολοκληρώσει στη φιλοσοφική Αθηνών. Υπηρετεί τη στρατιωτική θητεία του, και τα αμέσως επόμενα κοντά δεκαπέντε χρόνια εργάζεται στο νησί της Κω ως φροντιστής φιλόλογος. Το συγγραφικό του έργο, ύστερα από ένα μικρό και μάλλον αδόκιμο πέρασμα απ’ το θέατρο, αναπτύσσεται και ανελίσσεται αποκλειστικά στον χώρο της πεζογραφίας. Εκδοτικά πρωτοεμφανίζεται με «Το Σκοτεινό Νησί» (2008), μεταγραφή σε νουβέλα του ομώνυμου θεατρικού του του 2001, (νουβέλα που επανεκδόθηκε αναθεωρημένη το 2019), ακολουθεί το πρώτο γνήσιο και εξ υπαρχής πεζό του, κι αυτό νουβέλα, «Ο Δανιήλ πάει στη θάλασσα», γραμμένο το 2009 αλλά εκδομένο το 2014, προηγήθηκε εκδοτικά το 2012 η μεταγενέστερη «Διονυσία», το πρώτο του μυθιστόρημα, στη συνέχεια, και πάλι μυθιστόρημα, «Ο θάνατος του μισθοφόρου» (2016), και δύο χρόνια αργότερα, η τρίτη νουβέλα, «Το γυμναστήριο». Στο διάστημα 2012 - 2016, εποχή μετά τη χρεωκοπία, παρακινούμενος, αρθρογραφεί, κυρίως σε ηλεκτρονικές εφημερίδες, με ιδιοσυγκρασιακό βέβαια τρόπο και στα όρια της επιφυλλίδας, σχετικά με τα διαδραματιζόμενα τότε στον πολιτικό ή κοινωνικό χώρο, ενασχόληση για την οποία εν πολλοίς μετάνιωσε. Από το 2015 έως το 2022, με ένα μικρό διάλειμμα,αφιερώθηκε στο τελευταίο του πόνημα, το ιστορικό μυθιστόρημα «Περεγρίνος», μια μεγάλων διαστάσεων τοιχογραφία του 2ου αιώνα μ.Χ., της εποχής της Β’ Σοφιστικής και του Αρχαίου Μυθιστορήματος, κείμενο που τελεί υπό έκδοση.
Το έργο του Αντώνη Νικολή κυκλοφορεί από μικρούς εκδοτικούς οίκους, κινείται και συζητιέται, κάποτε και με ένταση, ωστόσο στο περιθώριο του δημόσιου λόγου. Όσοι εκτιμούν την αξία των κειμένων του θεωρούν πως αυτό συμβαίνει, γιατί πέρα από τη δύναμη καθαυτή του έργου που δείχνει να αγνοεί τους οικείους νεοελληνικούς κοινούς τόπους, επιπλέον ξενίζει με την πιο δύσκολη ελευθερία που περιέχει, αυτήν που συνεπάγεται στον πυρήνα της η ειρωνεία, να γυμνωθεί ο λόγος από κάθε σύμβαση, ακόμη και αναγκαία σύμβαση, συνθήκη η οποία στα εγχώρια πράγματα επιτρέπεται να υφίσταται μόνο μεταφρασμένη, εισαγόμενη.
Ο Αντώνης Νικολής διατηρεί το ηλεκτρονικό ιστολόγιο: http://antnikolis.blogspot.com/

Σας περιμένουμε!!!

Χέρμαν Μέλβιλ: Ο μεγάλος απατεώνας.

Αφότου διάβασα τον Μόμπι Ντικ, νομίζω αυθόρμητα, δίχως να το πολυσκεφτώ, λογαριάζω τον Μέλβιλ -μολονότι εντελώς άλλης ιδιοσυγκρασίας- ισοϋψή του Φλομπέρ, οι οποίοι μάλιστα σχεδόν συνυπήρξαν χρονικά, ο Μέλβιλ (Herman Melville, 1 Αυγούστου 1819 – 28 Σεπτεμβρίου 1891), ο Φλομπέρ (Gustave Flaubert, 12 Δεκεμβρίου 1821 – 8 Μαΐου 1880), και τους δυο αυτούς σαν τους σημαντικότερους πεζογράφους λογοτέχνες των νεότερων χρόνων.

Ο μεγάλος απατεώνας είναι για αρκετούς λόγους ένα τολμηρό στη σύνθεση, ιδιαίτερα απατηλό –για να ταιριάζει και στον τίτλο- ως προς την ειρωνεία του μυθιστόρημα, -να πω σωστότερα- εκτενές αφήγημα. Σύντομες περιγραφές και αφηγήσεις, μακροσκελείς διάλογοι ανάμεσα σε επιβάτες του ατμόπλοιου «Φιντέλ» («Πιστός») στον Μισισιπή, με επαναλαμβανόμενο μοτίβο τη σημασία του να εμπιστεύεσαι τον συνάνθρωπο, να μην είσαι καχύποπτος, και εφόσον όντως αποδεικνύεσαι ανοικτός και θερμός στον διπλανό σου, τότε να προβαίνεις σ’ αυτήν ή την άλλη χειρονομία πίστης, συνήθως να εμπιστεύεσαι ένα μικρό ή μεγαλύτερο χρηματικό ποσό στον συζητητή σου, αυτόν που τώρα δα σε πείθει να το κάνεις, και που δεν είναι παρά μια μακρά σειρά απατεώνες εν δράσει, που μάλλον κιόλας πρόκειται για έναν, τον ίδιο, που μετέρχεται πολλά προσωπεία, κοστούμια και μάσκες, σ’ αυτό το πάρτι των μεταμφιεσμένων που συνιστά τη ζωή, όπως ακριβώς το διατυπώνει σε μία από τις μεταμφιέσεις του ο εν λόγω μεγάλος απατεώνας.

Με κάποιο τρόπο ο Μέλβιλ καταπιάνεται ή εστιάζει στην εγκυρότητα της ηθικής συνείδησης σε σχέση με τη δικαιοσύνη. Και γιατί είναι μεγάλος λογοτέχνης δεν θα μας πει τίποτε, δεν θα μας διδάξει τίποτε. Στο τέλος η αφήγηση θα γίνει ένα παιγνιώδες όσο και σκοτεινό γαϊτανάκι ειρωνείας. Η εμπιστοσύνη ή η εξαπάτηση, η αλήθεια ή το ψέμα μοιάζουν προσχήματα και πόζες. Ή πάλι μήπως όχι; Τίποτε οριστικό ή και βέβαιο, η ζωή μας δηλαδή.

Ακόμη μια φορά, η ειρωνεία γίνεται το σκαρί αλλά και η πυξίδα του λογοτεχνικού έργου.

Υ.Γ. Ο μεγάλος απατεώνας είναι κείμενο δύσκολο και για τον σημερινό αναγνώστη, παρ’ όλους τους ύμνους που πια τον συνοδεύουν και που επιπλέον ως ένα βαθμό τουλάχιστον τον καθιστούν κατανοητό, περισσότερο εύληπτο. Τι έκανε άραγε το μακρινό 1857, όταν πρωτοεκδόθηκε, τον τριανταοχτάχρονο τότε συγγραφέα του να πιστεύει ότι μπορούσε να του εξασφαλίσει μια επαγγελματική σχέση με το γράψιμο; Ήταν ήδη πατέρας τεσσάρων παιδιών, οι μέριμνες του βίου αναγκαστικά τον απομάκρυναν από την πυρετική πλήρη ενασχόληση με τη λογοτεχνία, απαραίτητη συνθήκη για την πεζογραφία, ο Μεγάλος απατεώνας υπήρξε το τελευταίο του μυθιστόρημα, πέθανε ύστερα από τριαντατέσσερα χρόνια, στα 72 του, σχεδόν ξεχασμένος. Από την άλλη, γιατί αναμφίβολα η ιδιοφυΐα του δεν αποτελούσε καπρίτσιο ή επίπλαστη επιτήδευση, η ευθύνη για την περιθωριοποίησή του δεν μπορεί να βαραίνει μόνο τον ίδιο. Η τύχη ενός δημόσιου αγαθού –και δεν υπάρχει αγαθό περισσότερο δημόσιο ή επωφελές από τη λογοτεχνία- προσδιορίζει τις αξίες ή τους θεσμούς που το πλαισιώνουν. Και ορισμένη μόνο επίγνωση του λογοτεχνικού φαινομένου να έχουμε, ξέρουμε πως ο λογοτέχνης, και μάλιστα ο τέτοιας ολκής, είναι σπανιότατο ον (εγκέφαλος και νευρικό σύστημα μαζί;). Το έργο εκατοντάδων χιλιάδων συγγραφέων δεν είναι δέκα σελίδες από τον Μόμπι Ντικ. Τι σπατάλη, τι απώλεια, για την Αμερική, για την αγγλική γλώσσα, τι πένθος για το γένος των ανθρώπων ένας… αχρηστεμένος Χέρμαν Μέλβιλ…     

Ορισμένα αποσπάσματα, ενδεικτικά όχι της σύνθεσης ασφαλώς, όσο της ιδιοφυούς λογοτεχνικής ιδιοσυγκρασίας του Μέλβιλ:

Ερωφίλη, τραγωδία Γεωργίου Χορτάτση.

Γιάννης Τσαρούχης, Ερωφίλη

Δεν νομίζω πως θα άντεχα να δω μια παράσταση της Ερωφίλης ούτε θα συνιστούσα σε φιλαναγνώστη να καθίσει να τη διαβάσει, όμως θα ήτανε μεγάλο κρίμα ο μελετητής της νεοελληνικής γλώσσας ή ο τεχνίτης, ο λογοτέχνης, να μη σταθεί, να μη σκύψει να πιει από τη δροσερή πηγή, σαν απ’ τα λεοντόκρουνα στο Σπήλι –για να μην ξεμακραίνω κι απ’ την Κρήτη. Την Ερωφίλη, όπως και τον Ερωτόκριτο, παρόλο που οπωσδήποτε πιο ενδιαφέρον λογοτεχνικά έργο εκείνος, αν υπήρχαν σε ακουστικές εκδόσεις, δεν θα χόρταινα να τα ακούω. Κατά κάποιο τρόπο έχουν αποθησαυρισμένους ρυθμούς και αίσθηση της νεοελληνικής λαλιάς πρωτογενείς, κάπως σαν να φτάνεις στην κεφαλόβρυση –για να επιμείνω στο προηγούμενο σχήμα- του γλωσσικού μας αισθήματος. Δεν υπάρχει εδώ η εκζήτηση ή η επιτήδευση των δημοτικιστών, ή η σχεδόν λαογραφική, ενίοτε και ιδεοληπτική ηθογραφική καταφυγή σε ντοπιολαλιές, αντίθετα και για τα δεδομένα της εποχής τότε (η Ερωφίλη θεωρείται γραμμένη από τον Ρεθυμνιώτη Γεώργιο Χορτάτση στο τέλος του 16^ου αιώνα, γύρω στα 1595) πρόκειται για σχετικά μικτή γλώσσα, λόγια και ομιλουμένη, μολονότι στις δομές και στην άρθρωση, στην ακολουθία των φθόγγων κιόλας, είναι η πλέον οικεία -ας μου επιτραπεί να πω- μητρική, κυριολεκτικά το νάμα της νεοελληνικής. Τώρα ιδίως που η γλωσσική αλλοτρίωση δοκιμάζει ακόμη και τη φωνητική αλλά και τις γραμματικές και συντακτικές δομές της λαλιάς μας (φθόγγοι ξενικοί, τελικά σύμφωνα ασύμβατα στο γλωσσικό μας αίσθημα, τα αρτικόλεξα/ ακρωνύμια, η εκτεταμένη ακλισία) ιδίως με τη δυναμική διείσδυση της αγγλικής, κατάντησαν συρμός τα κατ’ ουσίαν δίγλωσσα κείμενα, γραφιάδες με επιδεικτικά φροντισμένα ελληνικά –ότι τάχα μπορούν να γράψουν και σε πολύ καλά ελληνικά- οι οποίοι όμως κάθε λίγο διανθίζουν τα γραπτά τους (άρθρα σε λάιφ στάιλ σάιτ συνήθως) με αγγλικούς όρους ή απλές λέξεις ή φράσεις…

Λευτεράκης, ο ιαγουάρος του Ηρακλή.

Ο ΛΕΥΤΕΡΑΚΗΣ ΕΙΝΑΙ ΓΑΤΟΣ ΝΕΑΡΟΣ, ξανθωπός, και τώρα πια μ’ όλη του την ανάπτυξη και εύρωστος. Εμφανίστηκε στον κήπο το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου, τότε που ξεκίναγαν τα σύκα. Την εποχή των σύκων, για ένα δίμηνο περίπου, ξυπνάω με το πρώτο ομαδικό τερέτισμα των τζιτζίκων, συνήθως έξι και δέκα με έξι και είκοσι, με το χάραμα. Ντύνομαι πατόκορφα, και γάντια και καπέλο, αλλεργικός γαρ, παίρνω το καλάθι και τον γάντζο και κινώ. Φρόντισε να τον δω μια, να τον δω δυο, δεν με πλησίαζε κοντύτερα απ' τα πέντε μέτρα, σαν μόνο για να τον προσέξω. Το "Λευτέρης" έσκασε στα χείλη μου αυτόματα, δηλαδή με το που διέκρινα το φύλο του, είπα "γεια σου, Λευτέρη". Αυτός, αντίθετα, πάνε τρεις μήνες πια, μια φορά δεν αποκρίθηκε με ένα "νιάου", μ’ ένα παιχνιδιάρικο τάνυσμα ή πηδηματάκι, με κάτι. Μόνο με κοιτάζει. Θα τον αδικήσω να πω με υπολογισμό, πάντως με απλανές και δίχως ίχνος ικεσίας βλέμμα. Ένα πρωί σκαρφάλωνε στην ποτίστρα για τις γλάστρες σαν διψασμένος, είχα δει κάπου πως δίχως νερό οι γάτες δυσκολεύονται στο καθάρισμα της γούνας τους, του έβγαλα μπολάκι με καθαρό (της αντίστροφης ώσμωσης, γιατί, λέει, το χλώριο του νερού της βρύσης τούς βρομάει), περίμενε ν' απομακρυνθώ, ήπιε και ξεδίψασε. Αυθημερόν κιόλας του αγόρασα μεγάλη σακούλα κροκέτες, γατοτροφή. Το επόμενο πρωινό, δίπλα στο νερό, σε μικρότερο μπολάκι τού είχα και τροφή. Όπως και με το νερό, πήγε στο φαΐ, αφότου ξεμάκρυνα. 

Απόσταγμα σπάνιο και ακριβό.

Απόσταγμα σπάνιο και ακριβό τα λόγια της Μυρσίνης Ζορμπά, η χτεσινή απάντησή της στην αναδημοσίευση στο fb του προχτεσινού σημειώματός μου, "Ένας υπέροχος άνθρωπος".

Ας είναι αποθησαυρισμένο στο αρχείο-μπλογκ μου εδώ, κι ας το κρατήσω στη μνήμη ανάμεσα στα πιο πολύτιμα που μου δωρήθηκαν. 

"Αντώνη σ' ευχαριστώ για τη γενναιοδωρία σου να με δεχτείς με ανοιχτή καρδιά και να με συμπεριλάβεις στην ακαδημία των υπέροχων φίλων σου. Έχοντάς σε διαβάσει, ακριβολόγο, αυστηρό κλασικό φιλόλογο με σπάνια οικονομία λόγου στις καταπληκτικά τεκμηριωμένες έρευνες-αναλύσεις και στα υπέροχα αλλοπαρμένα-δυστοπικά-ετεροτοπικά μυθιστορήματά σου, σου στέλνω ένα συνεσταλμένο ευχαριστώ. Μετρώντας σε αυτή την ιδιαίτερη φάση, της υπό αίρεση ζωής μου, αξίες και πρόσωπα, επιλογές, προτεραιότητες, στάσεις, πράξεις και σκέψεις δεκαετιών, κατέληξα πως υπάρχει μέσα μας ένας σκληρός ακατασίγαστος πυρήνας που αναζητά εκλεκτικές συγγένειες. Όταν τις βρίσκουμε ξεσπάει πανηγύρι και χαρά μεγάλη. Αυτό αναζητώ, μ' αυτό μετράω τα λόγια μου κι αυτό δέχτηκα από τα κείμενα και σένα. Σου οφείλω επίσης ένα ακόμη ευχαριστώ αγαλλίασης, που μίλησες τώρα, με ζεστή την ανταλλαγή, κι όχι μετά. Γιατί, φίλε μου, αυτή είναι η γραμμή του πώς σκεφτόμαστε και ορίζουμε τη ζωή και το θάνατο και θέλει καθαρό μυαλό και πάθος και αγάπη για να στέκεσαι πάνω σ' αυτή τη γραμμή και να τη δέχεσαι σαν το όριο της ανθρωπινότητάς σου και το νήμα των φίλων σου. Χαίρε, σπάνιε Αντώνη, υλοτόμε των αληθινών λέξεων και ορυχείο μιας άλλης μυθιστορίας που έχει ανάγκη από μέλλον για να εκτιμηθεί όπως της αρμόζει."

 

Ένας υπέροχος άνθρωπος.

Η Μυρσίνη Ζορμπά υπήρξε η εκδότρια του Οδυσσέα. Δεν το ήξερα ή δεν το θυμόμουν. Κάποτε αναζητώντας η ίδια πληροφορίες στο διαδίκτυο για τον Άνθρωπο χωρίς ιδιότητες του Μούζιλ, βιβλίο εκδομένο από τις δικές της εκδόσεις Οδυσσέας, έπεσε πάνω στη σχετική ανάρτηση που είχα κάνει στο μπλογκ μου, εδώ. Κάτι την ενδιέφερε στο κείμενό μου και μου ταχυδρόμησε ηλεκτρονικά την παράκληση να το χρησιμοποιήσει σε άρθρο της. Με χαρά κατένευσα και από τότε ξεκινάει η επικοινωνία μας. Λίγο καιρό αργότερα, έχοντας διαβάσει Το Σκοτεινό Νησί, μου ταχυδρομεί και πάλι ένα πολύ συγκινητικό σημείωμα. Της ζήτησα να το δημοσιεύσω στο μπλογκ μου, επένευσε με πολλή θέρμη. Συνέχισε να διαβάζει κείμενά μου, μάθαινα τα επιδοκιμαστικά της σχόλια, ιδίως μια κουβέντα, -πολύ προσωπική, μύχια, βιωματική, που δεν μπορώ να κοινοποιήσω-, όμως ό,τι βαθύτερο άκουσα ποτέ για τη δουλειά μου, την εκμυστηρεύτηκε σε στενό κοινό φίλο, αυτήν την κουβέντα την πήρα στον ύπνο μου πολλές δύσκολες νύχτες και μάλιστα όταν έπρεπε σχεδόν να υπερβώ τις δυνάμεις μου προκειμένου να φέρω στην οριστική της οικονομία την τελευταία δουλειά μου, η εν λόγω μύχια κουβέντα απέβη τότε η καίρια, η αποφασιστική ώθησή μου.

Και σαν έμαθε, της είπαν ή απ’ το μπλοκ, ότι το μυθιστόρημα είχε πλέον ολοκληρωθεί, πάλι ηλεκτρονικά μού ζήτησε να της το στείλω. Κι αφότου το διάβασε, γραπτώς και τηλεφωνικά έλαβα και άκουσα τον ενθουσιασμό της, μα περισσότερο την έγνοια, τι και πώς να το βοηθήσει να έχει μια καλή εκδοτική τύχη. Συγκινήθηκα και συγκινούμαι όλον αυτόν τον καιρό τόσο, που αναλογίστηκα, όχι λίγα βράδια προτού κλείσω τα μάτια, ποιο άραγε βραβείο, ποια συμπερίληψη σε ο Θεός να τις κάμει νεοελληνικές γραμματολογίες, τίνος η κριτική θα άξιζε, θα ήτανε τιμητικότερη απ’ το νοιάξιμο της Μυρσίνης Ζορμπά για το έργο μου.

Τόμας Μαν: Το μαγικό βουνό.

Τα τελευταία επτά χρόνια απασχολημένος με τη βιβλιογραφία τη σχετική με τη σε εξέλιξη εργασία μου, που περιείχε βέβαια και πρώτης τάξεως λογοτεχνία (έπη Ομήρου, αρχαίο μυθιστόρημα κ.ά.), διέθετα πολύ λίγο χρόνο στη νεότερη λογοτεχνική παραγωγή. Μόνο στο προσκέφαλο κάνα τέταρτο προτού κοιμηθώ, στα αεροπλάνα κατά τις αναμονές και τις πτήσεις. Ιδιαίτερα το τελευταίο εξάμηνο των ολοήμερων πολύωρων διορθώσεων, έλεγα «μπάφιασα πια με τον Νικολή», λαχταρούσα μυθιστορήματα άλλων. Κι εντωμεταξύ σώρευα τα προς ανάγνωση… Πάνω πάνω στη στοίβα, ωστόσο, διατηρούσα το Μαγικό βουνό του Τόμας Μαν, στην παλιά έκδοση του Δίφρου, βιβλίο που εντόπισα στα συντρίμμια και τον σωρό της βιβλιοθήκης μου κατά τον σεισμό του 2017, και που έκτοτε όποτε το ξεφύλλιζα με καθήλωνε. Να το είχα διαβάσει άραγε, -στο μακρινό 1980 εικάζω αγορασμένο, δεν αποκλείεται και νωρίτερα. Ανάμεσα στις σελίδες του σαν λουλουδάκι πατημένο, ξεραμένο, σέπια πλέον, η φωτογραφία της Λιάνας (Τσαρουχά), της ξεχωριστήςφίλης απ’ τα φοιτητικά χρόνια στα Γιάννινα: ένα μικρό ρίγος, το αχνό κορίτσι με τον δείκτη διχοτομώντας το πρόσωπό της - σελιδοδείκτης όσο διάβαζα το μυθιστόρημα.

Η υπεροχή της αγγλικής γλώσσας.

Η ταφή της βασίλισσας έγινε ιδιωτικά, σε κλειστό οικογενειακό κύκλο. Τα υπόλοιπα ήτανε τελετές, εκδηλώσεις και συμβολισμοί υψηλού κύρους στην οργάνωση των θεσμών της κοινωνίας της. Το Ηνωμένο Βασίλειο για τον σύγχρονο κόσμο είναι ό,τι πλησιέστερο στην αθηναϊκή δημοκρατία της αρχαιότητας. Χρειάζεται πορεία αιώνων για να κατοχυρώσει μία πολιτεία θεσμικά τις αντιφάσεις και τις αντινομίες της ανθρώπινης φύσης. Η πλέον φιλελεύθερη και δημοκρατική χώρα ενέταξε τον κατεξοχήν αριστοκρατικό θεσμό της βασιλείας στην απόλυτη συνταγματική τάξη. Αυτό το κορυφαίο, ανάμεσα σε πολλά άλλα, οξύμωρο, τη βασίλισσα–υπέρτατο συνταγματικό άρχοντα, εκήδευε μ’ όλα ετούτα τα τυπικά και τα πρωτόκολλα, τις πομπές και τις τελετές, η κοινωνία της.  

Θέλω να πω, εγώ που ψάχνω την αίγλη της γλώσσας μου κοντά είκοσι αιώνες πίσω στο παρελθόν, κατανόησα αυτές τις μέρες ακόμη βαθύτερα πόσο εύλογα και δίκαια κυριάρχησε στον πλανήτη όλο η αγγλική.

Ολόκληρα 62.

Μα την Αδράστεια, την κούφια ώρα και τα συναφή, γιόρτασα και το εξηκοστό δεύτερο. Με τον... εθιμικό πλέον μπαμπά με ρούμι - τούρτα, και δη με φρούτα του κήπου. 

Σας ευχαριστώ όλους. Αντεύχομαι με πολλή θέρμη -για τις χτεσινές ευχές (σε fb, timeline και msg, email και sms).