Μαζί με την ευχή και για το 2024: υγιείς και μακάρι μειλίχιοι να χαιρόμαστε την ποίηση που μας αναλογεί, οι απαντήσεις μου στο Ερωτηματολόγιο του Βήματος (Νέες Εποχές, σελ.7, Κυριακή 31 Δεκεμβρίου 2023 / Επιμέλεια Μάρκου Καρασαρίνη).
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ / Αντώνης Νικολής
«Οι ιδέες είναι ατελή δημιουργήματα του νου»
Γεννήθηκε το 1960. Σπούδασε κλασική φιλολογία. Είναι συγγραφέας, μυθιστοριογράφος. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του, με τίτλο «Περεγρίνος», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός.
1. Ο κόσμος στα δικά σας μάτια προχωράει γρήγορα ή αργά;
«Αν ως κόσμο εννοήσω τις επιστήμες ή την τεχνολογία, τότε η κίνηση είναι ιλιγγιώδης, αν όμως ύστερα αναλογιστώ τι διακινείται στα δυτικά ΜΚΔ, ή τις ισχύουσες κοινωνικές αντιλήψεις στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, αποκαρδιωμένος κοιτάζω μια πεισματική, ιδεοληπτική κιόλας, ακινησία».
2. Ό,τι είναι προοδευτικό σήμερα γίνεται συντηρητικό στο μέλλον;
«Οι έννοιες “συντηρητικός” και “προοδευτικός” συγκαταλέγονται στις πλέον φθαρμένες σημασιολογικά. Στην Ελλάδα συντηρητικοί μαζί με προοδευτικούς αποτελούμε μικρή μειονότητα. Οι υπόλοιποι είναι είτε αντιδραστικοί (φοβικοί) δεξιοί είτε αντιδραστικοί (εχθροπαθείς) αριστεροί. Άλλωστε, νομίζω, η πρόοδος και ο χρόνος δεν βρίσκονται πια σε γραμμική σχέση. Τα φιλελεύθερα συνταγματικά πολιτεύματα ήδη δοκιμάζονται, οι επόμενες γενιές το πιθανότερο θα τα αναπολούν σαν την απολεσθείσα επί Γης ουτοπία».
3. Υπάρχει κάποιο πολιτικό γεγονός το οποίο να θεωρείτε ως εμπειρία που σας διαμόρφωσε (ή σας επηρέασε);
«Η υπογραφή τον Μάιο του 1979 από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στο Ζάππειο της Συνθήκης Προσχωρήσεως στην ΕΟΚ. Εκείνο το απόγευμα πεζοπορούσα από Παγκράτι προς Κυψέλη, έξω απ’ το Ζάππειο έκανα τη σκέψη: “Όλοι οι ηγέτες της Ευρώπης σήμερα στην Αθήνα”, πέρασα από το Πεδίο του Άρεως, όπου ετοιμαζόταν συγκέντρωση ενάντια σε ΕΟΚ και ΝΑΤΟ (που ήτανε το ίδιο συνδικάτο), έφτασα στο σπίτι του θείου Σπύρου, ο Καραμανλής σε απευθείας μετάδοση υπέγραφε δακρυσμένος. Υπ’ όψιν από την πατρική μου οικογένεια ανδρώθηκα σε περιβάλλον απόλυτα αντικαραμανλικό, αριστερό. Με τα χρόνια σεμνύνομαι πως ήδη από τα δεκαεννιά μου συμπεριλάμβανα τον άνδρα στους σημαντικότερους κυβερνήτες της χώρας».
4. Εγκαταλείψατε κάποια πολιτική σας πεποίθηση στην πορεία του χρόνου;
«Μετά το δημοψήφισμα του 2015, και ιδίως μετά την πληροφορία πως πανεπιστημιακοί καθηγητές Ιστορίας τηλεφωνούσαν σε φοιτητές τους να ψηφίσουν ΟΧΙ, έχω έναν μαύρο τοίχο μπροστά μου: έπαψα να αρθρογραφώ, να αναρτώ πολιτικά σχόλια σε μπλογκ ή σε ΜΚΔ, να πιστεύω στην ισχύ άλλου λόγου πλην του ρητορικού προπαγανδιστικού».
5. Ποιο θεωρείτε πως είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας μας;
«Η ρηχή νεωτερικότητα / μετανεωτερικότητα. Οι Νεοέλληνες θέλουμε αγαθά αναπτυγμένης οικονομίας, σκληρό νόμισμα για κατανάλωση και υπερπόντια ταξίδια, αλλά κι όλ’ αυτά τα ζούμε σαν μόδες, σαν έτοιμοι αφού τα βαρεθούμε να επιστρέψουμε στους αγνούς λουδίτικους παραδείσους, τα χωριά μας –έτσι νομίζουμε–, και στον γενικευμένο λαϊκισμό οι ευήθεις ηθογράφοι δεν έπαψαν ποτέ να μας κολακεύουν ότι σωστά νομίζουμε».
6. Ήσασταν ή όχι δημοφιλής στο σχολείο; Και τι σας έμαθε αυτό για τη ζωή;
«Μάλλον ήμουν. Όμως γιατί σαν παιδί, όχι έφηβος, είχα υποστεί συχνό βίαιο νταηλίκι (για τον διαφαινόμενο διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό μου), αντιμετώπιζα με αυθόρμητη επιφυλακτικότητα ή δυσφορία τις μαζικές εκδηλώσεις. Με ενδιέφερε η αποδοχή από τους εκλεκτούς. Δεν με παραξένεψε, μελετώντας τα κείμενα του 2ου αιώνα μ.Χ. για το τελευταίο μου μυθιστόρημα Περεγρίνος, που η ταραγμένη θάλασσα ή η κοπριά στα όνειρα σημαίνουν τον όχλο, πράγμα αίσιο, συμπληρώνει ο ονειροκρίτης, γι' αυτόν που τα βλέπει στον ύπνο του, αν είναι πολιτικός, αν κερδίζει το ψωμί του απ' τον όχλο».
7. Υπάρχουν ακόμη ανατρεπτικές ιδέες;
«Οι ιδέες είναι ατελή δημιουργήματα του νου. Συσσωρευόμενες φτιάχνουν τις ιδεολογίες, ό,τι βαρβαρότερο στην ανθρώπινη περιπέτεια, πιο θανατηφόρες κι απ’ τις θρησκείες».
8. Ποιο βιβλίο σχετικά με την πολιτική θα συστήνατε ανεπιφύλακτα;
«Τον Επιτάφιο του Θουκυδίδη».
9. Με τι δεν έχετε συμφιλιωθεί ακόμη στη ζωή ή αργήσατε να συμφιλιωθείτε;
«Να ζω το οξύμωρο: να μιλώ τη γλώσσα του Ομήρου και του Ηροδότου, να ζω στα μέρη τους, αλλά οι προβολείς της ανθρώπινης περιπέτειας να είναι πια πολύ μακριά από εδώ. Με παρηγορεί η γλώσσα του Σαχτούρη και του Ιωάννου, βέβαια, αλλά ακόμη την φρόνηση να μη στενοχωριέμαι με τη Ελλάδα των ημερών μας δεν την έχω αποκτήσει».
10. Τι θα λέγατε πως απαντά καλύτερα στις υπαρξιακές μας αγωνίες; Η φιλοσοφία; Η τέχνη; Η θρησκεία; Κάτι άλλο;
«Η τέχνη, και δη οι αφηγηματικές τέχνες, η αφηγηματική λογοτεχνία κυρίως, ποίηση ή πεζογραφία, ιδιαίτερα το μυθιστόρημα».
11. Ποιο πρόσωπο, ιστορικό ή από τον σύγχρονο κόσμο, θα επιλέγατε ως προνομιακό σας συνομιλητή;
«Μετά το 2015, δεν υπήρξε χρονιά να μην επισκεφτώ τον τάφο του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ένα ιδιότυπο τάμα».
12. Θα γυρνούσατε τον χρόνο πίσω; Και για ποιο λόγο;
«Να ξαναζήσω τα τελευταία επτά-οκτώ χρόνια. Τα χρόνια που έγραφα τον Περεγρίνο. Ήτανε στρόβιλος και ήμουνα νηφάλιος ταυτόχρονα. Ήτανε χρόνος σε διαστολή. Στη μνήμη διήρκεσαν σαν μια δεύτερη, εξίσου αργή εφηβεία».
13. Ποια συμβουλή ζωής θα δίνατε στον έφηβο εαυτό σας;
«Να μην ακούει τη λυρική γκρίνια πως τάχα η ζωή ή τα νιάτα δεν θα του φτάσουν για να χαρεί τον έρωτα ή το σεξ».
14. Και ποιο ανάγνωσμα θα συστήνατε σε έναν έφηβο σήμερα;
«Σ’ έναν έφηβο λογοτέχνη –οι άλλοι να πάρουνε συμβουλές από άλλους. Τον “Επιτάφιο θρήνο” του Γιώργου Ιωάννου.
15. Θα συμφωνούσατε πως όλα, τελικά, είναι πολιτική;
«Αν εννοείτε ότι η πολιτική διαμορφώνει μια εποχή ή κοινωνία, δεν θα συμφωνούσα. Σήμερα στην Ελλάδα ένας Ελευθέριος Βενιζέλος θα καταντούσε κατά το μάλλον ή ήττον πολιτικάντης λαϊκιστής. Από την άλλη, ως Δωδεκανήσιος, λίγα πράγματα τρέμω όσο την αναθεώρηση της πολιτικής των ΗΠΑ στην Εγγύς Ανατολή, και κάπως έτσι, ναι, τα πάντα, τελικά, είναι πολιτική».
