Τετάρτη 24 Μαΐου 2017

Μάρκος Αυρήλιος: Τὰ Εἰς ἑαυτόν.


Μοιάζει σχεδόν οξύμωρο: ο ισχυρότερος του κόσμου, ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος (γέννηση 121 μ.Χ., ανάληψη εξουσίας 141 μ.Χ., θάνατος 180 μ.Χ.), είναι ταυτόχρονα ένας φιλοσοφημένος άνθρωπος, ένας που κατακτά τη Στωική απάθεια. Τὰ Εἰς ἑαυτόν είναι μύχιες σημειώσεις του, κείμενα που δεν είχε πρόθεση να δημοσιεύσει, και γι’ αυτό ακόμα πιο ενδιαφέρουσα καταγραφή της σπάνιας όμως και πιθανής τελικά αυτοσυνειδησίας αλλά και αυτοπειθαρχίας του πνευματικού ανθρώπου. Παρεμπιπτόντως, παρόλο που ο Μ.Α. αλληλογραφεί λατινικά, τους φιλοσοφικούς του στοχασμούς τούς καταγράφει στην ελληνική γλώσσα, άλλοις λόγοις και τον 2ο μ.Χ. αιώνα, τόσους μετά τον Όμηρο και τον Περικλή, η Ιστορία δεν έχει απομακρυνθεί ακόμα εντελώς από τα μέρη μας.
Βρισκόμαστε στον αιώνα της δεύτερης σοφιστικής, σ’ εκείνο το ωραίο ξέφωτο των Αντωνίνων, ο Μάρκος Αυρήλιος διαδέχεται τους Τραϊανό, Αδριανό, Αντωνίνο Ευσεβή, (μολονότι θα έχει και τη δυστυχία να ακολουθηθεί από τον χειρότερο της δυναστείας, τον παράφρονα  γιο του Κόμμοδο).  
Δεν έμοιαζαν ως ιδιοσυγκρασίες ή στοχαστές, όμως πολλοί την περασμένη οκταετία παρακολουθώντας τον διανοούμενο πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα ανακαλούσαμε συνειρμικά τον φιλόσοφο Μάρκο Αυρήλιο, τον «θλιμμένο αυτοκράτορα».

Τρία αποσπάσματα από Τὰ Εἰς ἑαυτόν:

22. (σελ. 42-43)
Ποταμός τις ἐκ τῶν γενομένων καὶ ῥεῦμα βίαιον ὁ αἰών∙ ἅμα τε γὰρ ὤφθη ἕκαστον καὶ παρενήνεκται καὶ ἄλλο παραφέρεται, τὸ δὲ ἐνεχθήσεται. 
Κάτι σαν ποτάμι από γεγονότα και νεροσυρμή είναι ο χρόνος∙ κάθε πράγμα, μόλις πάει να φανεί, έχει κιόλας φύγει, κι αμέσως παίρνει τη θέση του κάτι άλλο, που κι αυτό πάλι θα παρασυρθεί.


23. (σελ. 42-43)
Πᾶν τὸ συμβαῖνον οὕτως σύνηθες καὶ γνώριμον, ὡς τὸ ῥόδον ἐν τῷ ἔαρι καὶ ὀπώρα ἐν τῷ θέρει∙ τοιοῦτον γὰρ καὶ νόσος καὶ θάνατος καὶ βλασφημία καὶ ἐπιβουλὴ καὶ ὅσα τοὺς μωροὺς εὐφραίνει ἢ λυπεῖ.
Καθετί που συμβαίνει είναι τόσο συνηθισμένο και γνώριμο, όπως το τριαντάφυλλο την άνοιξη και τα φρούτα το καλοκαίρι∙ το ίδιο και η αρρώστια, ο θάνατος, η συκοφαντία, η προδοσία και όλα όσα δίνουν χαρά στους ανόητους ή τους λυπούν.


55. (σελ. 66-67)
Ἐμὲ ἓν μόνον περισπᾷ, μή τι αὐτὸς ποιήσω, ὃ ἡ κατασκευὴ τοῦ ἀνθρώπου οὐ θέλει ἢ ὡς οὐ θέλει ἢ ὃ νῦν οὐ θέλει.
Εμένα ένα μόνο με απασχολεί: να μην κάνω κάτι που η ανθρώπινη ιδιοσυστασία δεν το θέλει, ή που δεν το θέλει με αυτό τον τρόπο ή που δεν το θέλει τώρα.

[ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ: Ἐπιλογὴ ἀπὸ τὰ «Εἰς ἑαυτόν», μετάφραση Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, εκδόσεις Στιγμή / Στοχασμοί-14, Αθήνα 1996, σελ. 119]