Δεν θυμάμαι πότε και ποιες ταινίες του είχα δει -πρέπει να είχα δει μια-δυο, όταν ακόμα δεν ξεχώριζα καλά καλά τα πράγματα απ' την ποίησή τους. Σαν ένα μικρό στιγμιότυπο αυτές τις μέρες ανακάλεσα επίσης την πρεμούρα του Μίλτου Σαχτούρη (και εδώ), όταν μου 'λεγε "Πρέπει να δω την καινούργια ταινία του Τζιμ Τζάρμους", μάλλον το Down by Law / Στην παγίδα του νόμου, το 1986. Είχε προηγηθεί το 1984 το Stranger than Paradise / Πέρα από τον παράδεισο. Δεν ξέρω πόσον Τζάρμους πρόλαβε να δει ο ποιητής ούτε αν έπεσε ποτέ στα χέρια του Jarmusch ποίημα του Σαχτούρη, πιο ταιριαστή συνάντηση δεν μπορώ να φανταστώ.
Ήτανε τις μέρες των γιορτών, φέτος, σε φιλικό σπίτι, η τηλεόραση ξεχασμένη ανοικτή, της είχαμε γυρισμένες τις πλάτες, σε κανάλι κρατικό έπαιζε το Dead Man / Ο νεκρός, ταινία του Τ.Τ. του 1995. Πότε πότε έστρεφα το κεφάλι, με απορροφούσε, αυτός ο Τζάρμους κινηματογραφεί καλύτερα κι από κάποιους εξαιρετικούς των σειρών της τελευταίας δεκαπενταετίας, χειρίζεται τους χρόνους της αφήγησης με περισσότερη μαεστρία, μαεστρία δεινού λογοτέχνη, ποιητή, ήτανε οι σκέψεις μου εκείνο το βράδυ. Έκτοτε, κι αφού έψαξα και είδα κατ' αρχάς ολόκληρο τον Νεκρό, με βουλιμία ξεκοκάλισα τα άπαντά του. Μου συμβαίνει μόνο με λογοτέχνες ή με την ευρύτερη έννοια συγγραφείς για τους οποίους όμως νιώθω δυνατή έλξη, συνήθως οικειότητα.
Η αφήγηση και οι χρόνοι του Τζάρμους είναι δικοί του, τοπία και άνθρωποι σαν χαλαρά παραδομένοι σε παράξενα όνειρα, επίσης η εμμονή, η τόσο πειστικά διατυπωμένη στο έργο του: η μόνη άξια λόγου εμπειρία στη ζωή είναι η εμπλοκή με την ποίηση. Και παντού διάσπαρτη, άλλοτε ευφορική, πάντοτε λεπτή, ειρωνεία. Το κυριότερο, πουθενά ίχνος στόμφου, ρητορείας ή αισθηματολογίας, αισθητισμού ή φορμαλισμού.
Είναι άλλο πράγμα, βέβαια, ο κόσμος, η πραγματικότητα, και άλλο η τέχνη, η ποίηση, οι μύθοι.
Αλλά και τι σπάνιο δώρο όχι μόνο να διακρίνει κανείς το όριό τους, ακόμα περισσότερο, να έχει τις δυνάμεις να το διαβαίνει.
