Ο εξέχων πολίτης.

(Μου ζητήθηκε από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ ένα κείμενο για τον μεγάλο εκλιπόντα. Δημοσιεύτηκε σήμερα Τετάρτη 8 Ιανουαρίου, σελ.11)

Ο εξέχων πολίτης

ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΝΙΚΟΛΗ

Οι Νεοέλληνες ζούμε τη διαρκή αποτυχία, συλλογική και ατομική, να υπάρξουμε ως σύγχρονοι αστοί –πολίτες, μέλη της πόλης κατά την αριστοτελική αντίληψη. Ο Κώστας Σημίτης ολοκλήρωσε για τον εαυτό του, και στον βαθμό που επηρέασε τους θεσμούς της κοινωνίας του, και για τους άλλους την εν λόγω διαδικασία.

Το βλέπαμε στην εμφάνιση ή στη δημόσια έκφρασή του, το συμπεραίναμε στην ελάχιστη έως καθόλου προβολή του οικογενειακού ή του ιδιωτικού του βίου. Προσερχόταν σε εκδηλώσεις, συμμετείχε ως ενεργός διανοούμενος σε συναντήσεις, συνήθως συνοδεία της συζύγου του, οι δυο τους περίπου σαν ένα ζευγάρι άσημων, πλην ευπρεπών αστών.

Δεν κολάκεψε την πολιτιστική ανασφάλεια των μικροαστών, κι ας αποτελούσαν αυτά τα στρώματα –πώς να μην το ήξερε– τη συντριπτική πλειονότητα των ψηφοφόρων.

Με το παράδειγμα και με το έργο του εύλογα ενεργοποίησε το εμφύλιο ρήγμα που (πέρα από ιδεολογικά προσχήματα) διατρέχει τη νεοελληνική κοινωνία: ανάμεσα στους λιγότερους που κατανοούν τη ζωτική ανάγκη των μεταρρυθμίσεων για χώρες όπως η Ελλάδα, και τους περισσότερους που τις αρνούνται. Οδήγησε, ωστόσο, τους πρώτους σε ευάριθμες όμως στρατηγικές νίκες, εξού και ο διχασμός ακόμη και πάνω απ’ το φέρετρό του: ο σεβασμός ή το μίσος προς το πρόσωπό του.

Ο Αντώνης Νικολής είναι συγγραφέας

Κώστας Σημίτης (23.6.1936 - 5.1.2025).

 

Οι Νεοέλληνες ζούμε τη διαρκή αποτυχία, συλλογική και ατομική, να υπάρξουμε ως σύγχρονοι αστοί. Ο Κώστας Σημίτης ολοκλήρωσε για τον εαυτό του, και στον βαθμό που επηρέασε τους θεσμούς της κοινωνίας του και για τους άλλους, την εν λόγω διαδικασία. Απ’ το γεγονός αυτό –διόλου άσχετο με το εμφύλιο ρήγμα που διατρέχει τη νεοελληνική κοινωνία– πηγάζει και ο σεβασμός ή το μίσος προς το πρόσωπό του.  

Διακοσιοστό ογδοηκοστό έκτο!

 

Πέρσι 203, φέτος με το σημερινό 286, άμποτε και στα 365 ή στα 366 –αν δίσεκτου. Τα περισσότερα στο “παραλιάκι της Καπερναούμ” –δική μου η ονοματοθεσία∙ ο λόγος, εδώ οι χειμερινοί ζούμε μόνο θαύματα. Κορυφαίο “η γριούλα με το μπαστουνάκι” –από αφήγηση συναδέλφου χειμερινού: «Ήρθε, που λέτε, μία μέρα με το μπαστουνάκι της, δεύτερη με το μπαστουνάκι της, τρίτη, τη δέκατη το πέταξε το μπαστουνάκι της!»

Λουίς Τριγκασέιρου: Οι εργάτριες στα χωράφια.

Οι καλλιτέχνες αγαπάμε την τέχνη μας περισσότερο από τον εαυτό μας -αυτό, μ' άλλα λόγια, τραγουδάει ο Luís Trigacheiro αποδίδοντας το δημώδες της περιοχής του Αλεντέζου (Alentejo) "Οι εργάτριες στα χωράφια". Από κοντά του και οι άλλοι δύο, ο Μπούμπα Σπίνιου (Buba Espinho) και ο Αντόνιου Ζαμπούζου (António Zambujo, 1, 2, 3).

Απέχθεια και αποστροφή.

Απέχθεια και αποστροφή

Πορτρέτο φαγιούμ (λεπτομέρεια), που κοσμεί το εξώφυλλο του Περεγρίνου, του
πρόσφατου μυθιστορήματος του Αντώνη Νικολή.

(Στο Περιοδικό των βιβλίων / the books' journal, τεύχος 159, Δεκέμβριος 2024, σελ. 8, ΔΙΑΛΟΓΟΙ)

Για την ακρίβεια, απέχθεια και αποστροφή προς το εθνικό κέντρο.

Νομίζω λίγοι αμφισβητούν την ικανότητά μου να κυριολεκτώ. Με κάθε λέξη μετρημένη, αυτή είναι και η οριστική μου απάντηση: απέχθεια και αποστροφή. Συνειρμικά το εθνικό κέντρο παραπέμπει στο νεοελληνικό κράτος. Και προς τι να τρέφω σφοδρά συναισθήματα, να αιτιώμαι υπουργεία και θεσμούς, για τον λόγο ότι ένα ανεκδιήγητο και όσο ποτέ χαμηλού επιπέδου λογοτεχνικό σινάφι από χρόνια αγνοεί ή ασκεί ποικίλως πολεμική στο έργο μου; Κατ’ αρχάς γιατί δεν υπάρχει οικονομική, πολιτιστική, ευρύτερα κοινωνική δραστηριότητα σ’ αυτό τον τόπο, που αν τη σηκώσεις από κάτω να μη βρίσκεται και πάλι το φαύλο νεοελληνικό κράτος.  

Με το μυθιστόρημα Περεγρίνος το πράγμα έφτασε στο αποκορύφωμά του. Αποτελεί το έκτο εκδομένο πεζό μου, ενημέρωσα περίπου ένα μήνα πριν την έκδοσή του για τα εργαστηριακά του χαρακτηριστικά, εξήγησα διεξοδικά πως συνιστούσε έργο ζωής, υπαινισσόμουν ότι όφειλαν έναν κάποιο σεβασμό έστω στον κόπο των περίπου οκτώ χρόνων αποκλειστικής εργασίας μου. Και εισέπραξα από το όλον σινάφι (τη εξαιρέσει ελαχίστων –ζήτημα δέκα ατόμων) κυριολεκτικά την αποκορύφωση της απαξίωσής του.

Απ’ όλα τα δεκάδες, εκατοντάδες ηλεκτρονικά ή έντυπα περιοδικά, τους ιστότοπους τους περί τη λογοτεχνία ή τις τέχνες γενικά, τα ειδικά ένθετα για γράμματα-τέχνες εφημερίδων κ.τ.ό., δεν πρέπει να ξεπερνούν τα δέκα στα οποία έγινε μια κάποια –προσμετρώ και τις στοιχειώδεις– νύξη ή αναφορά. Γράφτηκαν ελάχιστες παρουσιάσεις-κριτικές, και ευνοήτως απουσίασε από μακρές ή βραχείες λίστες βραβείων, και πώς να αποφύγω τη θυμηδία: τέτοια λαμπρή χρονιά το 2023 για τη νεοελληνική πεζογραφία, δεκάδες έργα καλύτερα, πληρέστερα, πιο ενδιαφέροντα από τον Περεγρίνο!

Αν έχεις γεννηθεί με την κατάρα, το επονομαζόμενο και ταλέντο, το γράψιμο σου διασφαλίζει το να αποφύγεις το ίδρυμα, το φρενοκομείο, αν και κάποτε ούτε κι αυτό, επίσης, η ίδια η δημιουργία, η διαδικασία ως την εντελή μορφή του έργου, αν αυθεντικά ζεις τη λογοτεχνία, χαρίζει τη μύχια ικανοποίηση, πράγματι τη σπάνια και ουσιαστική ανταμοιβή. Όμως δεν είμαστε αποκομμένα ή μονάζοντα σε σκήτες άτομα, και είναι εξωφρενικό να καταλήγουμε εκείνοι οι εργαζόμενοι που όχι μόνο δεν αμείβονται για το έργο τους, αλλ’ αντίθετα εισπράττουν… αρνητική αμοιβή. Με δεδομένη κιόλας τη γενική παραδοχή ότι κίνητρο και αξία άλλη απ’ τον φθόνο δεν ευδοκιμεί στην υπέροχη ετούτη χώρα, στην καλύτερη ν’ ακούς παρηγόριες του τύπου: «Σε τιμωρούν τώρα, για να αντέξουν ότι εσύ θα απολαύσεις τη μετά… θάνατον υστεροφημία».

Ποιος να ντραπεί;

Όμως το λογοτεχνικό έργο είναι η μεγαλύτερη επένδυση για μία γλωσσική κοινότητα. Και μάλιστα μία κοινότητα (γλωσσική, εθνική ή όπως κι αν προσδιοριστεί) η οποία τους τελευταίους δύο αιώνες δεν έχει να επιδείξει άλλη θαυμαστή κατάκτηση πέρα από τη γλώσσα της, εν προκειμένω τη νεοελληνική.

Δεν γράφω εδώ τίποτε εν θερμώ. Είναι κατασταλαγμένος θυμός. Τα λόγια μου τα ζυγίζω, τα σταθμίζω. Κι αυτή τη σελίδα, δίκην διαθήκης, θα την υπερασπίζομαι στο εξής περισσότερο κι απ’ το έργο μου, ή μάλλον ως την κορυφαία σελίδα του έργου μου.

Ζω από επιλογή μακριά από το εθνικό κέντρο, πλέον η απόσταση γίνεται και ψυχική. Και στα όποια πάρε-δώσε μου εφεξής κριτήριο θα είναι η στάση (εντύπου ή ηλεκτρονικού μέσου, ατόμου ή ομάδας) απέναντι στον Περεγρίνο. Σε παράγοντες και παραγοντίσκους, όσους συναπαρτίζουν το σημερινό σινάφι, και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο απαξίωσαν ή αγνόησαν τον Περεγρίνο, δεν θέλω να τους δώσω το χέρι ούτε στα πλαίσια τυπικών συμβατικών συναναστροφών.

Ουδείς ανάξιος σεβασμού, εκτός εάν συστήνεται κάποιος που δεν είναι, που δεν δικαιούται να είναι. Άλλωστε, για ποιο λόγο να μ’ ενδιαφέρει η συνάφεια, η κρίση ή ο έπαινος ατόμου ή ομάδας που δεν έχουν πει ούτε μια καλημέρα στη λογοτεχνία;

Από την εσχατιά του Αιγαίου, ας είναι η σελίδα αυτή η δική μου, του έργου μου θέλω να πω, στηλίτευση της παρασιτικής ύπαρξής τους. Επιεικώς ανεπαρκείς, άσχετοι, ή συμπλεγματικοί μιμητές λογοτεχνών, στελεχώνουν επιτροπές, χώνονται με τον νεοελληνικό τρόπο εδώ κι εκεί, μοιράζονται ωφελήματα (από το φαύλο κρατικό χρήμα) και προπαντός την οίηση ότι δικαιούνται να διαβαθμίζουν λογοτεχνικές αξίες, να καταρτίζουν έως και… λογοτεχνικούς κανόνες!

Τέλος του παιχνιδιού, αγαπητοί. Έτσι κι αλλιώς δεν συνυπήρξαμε ποτέ στο ίδιο σύμπαν θεράποντες της λογοτεχνίας ή λογοτέχνες.

Παντοτινά ξένος,

-ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΗΣ

 Συγγραφέας