Η θάλασσα, η κοπριά και ο όχλος

ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΗΣ

Athens Voice, 27/8/2016.
Το τελευταίο διάστημα εντρυφώ σε κείμενα της Δεύτερης Σοφιστικής, όπως ονομάστηκε η αναβίωση των κλασικών ελληνικών γραμμάτων κατά το ρωμαϊκό 2ο μ. Χ. αιώνα. Το imperium έχει από καιρό υπαγάγει στην κυριαρχία του τις παλιές πόλεις - κράτη, η οικονομία, οι θεσμοί, οι αξίες είναι σε ρευστότητα, στην ατομική και συλλογική συνείδηση παρά τα αδιαμφισβήτητα οφέλη από τη ρωμαϊκή διοίκηση και ειρήνη έχουν εγκατασταθεί η αβεβαιότητα, η ηθική αμηχανία.
Ο Αρτεμίδωρος Βαλδιανός είναι ο συγγραφέας των «Ονειροκριτικών», ενός εκτεταμένου εγχειριδίου ονειροκρίτη. Πρόκειται για κείμενο που ενδιαφέρει σήμερα όχι τόσο για το περιεχόμενό του το ίδιο, τις ερμηνείες των ονείρων, όσο για το πώς διαθλώνται μέσα από αυτό αντιλήψεις και ζητήματα του τότε βίου. Πόσο διαφορετικά ερμηνεύονται, φερ' ειπείν, όνειρα σχετικά με τη σεξουαλικότητα, απ’ όσο θα το κάνει ο Φρόυδ κάμποσους αιώνες αργότερα. Και όχι μόνο.

Μα την Αδράστεια, 56.

Μα την Αδράστεια, 56. Ολογράφως: πενήντα έξι.
Σας ευχαριστώ όλους. Αντεύχομαι. Με πολλή θέρμη.

(Για τις χτεσινές ευχές -σημείωμα στο fb.)

Από το Μεξικό∙ η Natalia Lafourcade.

Ναταλία Λαφουρκάδε: Lo Que Construimos.

Natalia Lafourcade: Ό,τι φτιάξαμε.

Πλουτάρχου «Ερωτικός».

Ένας διάλογος για τον Έρωτα εξ αφορμής μιας ερωτικής ιστορίας. Η Ισμηνοδώρα, μια καλοστεκούμενη και πλούσια χήρα, ερωτεύεται και επιδιώκει να παντρευτεί το νεαρό Βάκχωνα. Δύο από τους εραστές του τελευταίου, ο Ανθεμίων και ο Πεισίας, διαφωνούν για το τι πρέπει να πράξει ο νεαρός, στήνεται διάλογος, όλ’ αυτά συμβαίνουν στις Θεσπιές, όπου καταφθάνει και ο νιόπαντρος Πλούταρχος (απ’ τη Χαιρώνεια, την πατρίδα του, μαζί με τη γυναίκα του, προκειμένου να συμμετάσχουν στην τοπική γιορτή των Ερωτιδείων προσφέροντας την καθιερωμένη θυσία στον Έρωτα). Θέμα της συζήτησης είναι το αν ο έρωτας των ανδρών προς τις γυναίκες, πέρα από την αναγκαιότητα για την αναπαραγωγή, μπορεί να έχει και την πνευματική πληρότητα εκείνου που συνδέει τους άντρες (εραστές) με τους νεαρούς εφήβους (ερωμένους). Δεν υπάρχουν όροι και κατηγοριοποιήσεις αντίστοιχες σημερινές (ομοφυλοφιλία / ετεροφυλοφιλία) όπως και αλλού σε συναφή αρχαία κείμενα, πρόκειται για ζητήματα ρευστά και ανοικτά, διατυπώνονται απόψεις ή λογής ενστάσεις, ηθικού χαρακτήρα, εντούτοις μάλλον πολύ δύσκολα θα καταλάβαιναν, κι ακόμα δυσκολότερα θα απαντούσαν στις δικές μας σύγχρονες απορίες ή προβληματισμούς. Τόσο, που μοιάζει εύλογο ο κάθε τωρινός μελετητής να μπορεί να «επικυρώσει» ή να πάρει από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο τις απαντήσεις κατά πως τον βολεύουν προσωπικά. Αλλά, και σε πείσμα ή κόντρα σ’ όλ’ αυτά, υπάρχουν οι ολοκάθαρες εικόνες της ζωής ανθρώπων που αμεσότερα και ανετότερα διαχειρίζονταν όσα σε μας παραμένουν πιεσμένα στην -άλλωστε σύγχρονη- έννοια της σεξουαλικότητας.

Καραβάτζιο και Μπρέχελ στο Μουσείο του Capodimonte στη Νάπολη.

Στο Μουσείο του Καποντιμόντε στη Νάπολη. Υπήρχε και πολύς Τιτσιάνο και ορισμένα έργα του Θεοτοκόπουλου, της ιταλικής περιόδου του. Περισσότερο μου εντυπώθηκαν: Η Μαστίγωση του Καραβάτζιο (Michelangelo Merisi da Caravaggio, 29 Σεπτεμβρίου 1571 – 18 Ιουλίου 1610) και δύο του Πίτερ Μπρέχελ πρεσβύτερου (Pieter Bruegel the Elder, 1525 – 1569): Η παραβολή των τυφλών και Ο Μισάνθρωπος.

Για να μου θυμίσουν, επίσης, ότι στη (μεγάλη) τέχνη τα πάντα είναι εσωτερική εμπειρία, ατόφια αλήθεια∙ η πραγματικότητα, όσο και όταν καταγράφεται, είναι μόνο πρόσχημα.

(Νάπολη, 25 Ιουλίου 2016.)

Στην Πομπηία, στο Ισείον.

Η Πομπηία δεν εξαντλείται σε μία επίσκεψη. Σκιερά αίθρια, φρέσκα, μωσαϊκά, γωνιές σε δωμάτια, το ρίγος του συγκεχυμένου ιστορικού χρόνου.

Στις Μεταμορφώσεις του Απουλήιου υπήρχε ολόκληρη σκηνή – τελετή στην Ίσιδα, είχα επισκεφτεί και πέρσι το Ισείον, το ναό της Ίσιδας, τι έκπληξη μάλιστα, φέτος στον περίβολό του γινόταν έκθεση – προβολή με δραματοποιημένο το απόσπασμα από τις Μεταμορφώσεις, ίσως από σχετική ταινία.

 Ίσιδα, Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης.

  

Memento mori.

Να θυμάσαι, να αναλογίζεσαι, να ’χεις κατά νου το θάνατο∙ πως είσαι μόνο άνθρωπος, ότι δε θα αποφύγεις το θάνατο. Λατινική φράση και συχνό μοτίβο του ρωμαϊκού κόσμου. Εδώ από μωσαϊκό της Πομπηίας, αναρτημένο στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης. Άραγε, εκείνες τις μοιραίες τελευταίες στιγμές να πέρασε φευγαλέα σαν εικόνα στη σκέψη κάποιου από τους ενοίκους του σπιτιού που κοσμούσε;

(Νάπολη, Αρχαιολογικό Μουσείο, Παρασκευή 29 Ιουλίου 2016.)

Υπήρχε και στους τίτλους της εξαιρετικής σειράς των HBO και BBC, “Rome”, πριν μερικά χρόνια.

Essere Napoletano è meraviglioso.

Το πλακάτ είναι αναρτημένο σε διάφορα σημεία της πόλης. Είναι υπέροχο να είσαι Ναπολιτάνος. (Υπέροχο θα λέγαμε εμείς, οι Ιταλοί meraviglioso, θαυμάσιο.) Όντως. Να ζεις στο μεγαλύτερο λιμάνι της Μεσογείου, σε πόλη αρχοντική όσο λίγες, με το πλέον εκτεταμένο ιστορικό κέντρο της Ευρώπης, αλλά και βρόμικη κι αλλού ετοιμόρροπη, και θορυβώδη και άτακτη∙ όμως πουθενά άσχημη. Μ’ άλλα λόγια, εκεί όπου ο Νότος με το Βορρά ισορροπούν με τρόπο ζηλευτό.

(Στη φωτογραφία, το πλακάτ από την περίφημη πλατεία του νεαρόκοσμου, την Piazza Bellini.)

Πατριωτικό Ενωτικό Μέτωπο «Ο Ιπποκράτης»

ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΗΣ

Athens Voice, 6/8/2016.
Tην περασμένη Κυριακή περαστικοί από το Λέτσε της Απουλίας κι ενώ με την παρέα περιδιαβάζαμε στο ιστορικό κέντρο της μικρής καλοδιατηρημένης πόλης του ιταλικού μπαρόκ, ένας της συντροφιάς αναρωτήθηκε πόσο πιο φροντισμένη θα ήταν η Ρόδος αν παρέμενε στα χέρια των Ιταλών.

«Κακά τα ψέματα», απάντησα σε τόνο ράθυμο από την άπνοια και το βαρύ ήλιο της ώρας, «κι η Ρόδος και όλοι μας ζούμε τη λιγοστή σύγχρονη ιστορία που μας αναλογεί». Τη σοφία την είχα έτοιμη από τριάντα χρόνια ήδη.
Μέσα της δεκαετίας του ’80, φοιτητές και τα τρία αδέλφια στην Αθήνα, τότε που με το οικονομικό νεανικό ιντερέιλ, πρωτοταξιδεύαμε στις ευρωπαϊκές πόλεις, και δεν το πιστεύαμε πόσο καλύτερες ήτανε από τις δικές μας, συγχυσμένοι λοιπόν, συζητούσαμε ένα απόγευμα, εμείς τα εγγόνια ανθρώπου που αγωνίστηκε για την ένωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα, τι καλά να μην είχαν φύγει οι Ιταλοί απ’ τα νησιά μας, άσε που ιταλομαθείς ήδη από τη βασική εκπαίδευση θα σπουδάζαμε μ’ άλλον αέρα στη Ρώμη.
«Άδικα χαίρεστε», δεν άργησε ο αδελφός μου Θανάσης, «θα ήμασταν πωρωμένα μέλη του πατριωτικού μετώπου “Ο Ιπποκράτης - ένωση με τη μητέρα Ελλάδα” – ακόμα χειρότερη μιζέρια». Φλυαρούσαμε βέβαια και με διάθεση θυμηδίας, άλλωστε οι υποθετικοί λόγοι στην Ιστορία τι άλλο είναι παρά γελοίοι.

Στο Forum Ronanum.

Το Καπιτώλιο, ο Παλατίνος Λόφος, ο ναός του Κάστορα και του Πολυδεύκη. Τα παρακείμενα στη Ρωμαϊκή Αγορά fora των αυτοκρατόρων. Το Πάνθεον, το Κολοσσαίο.
Τη Ρώμη, μια πόλη κάθε λίγο σε συγκεχυμένο ιστορικό χρόνο, την περπατάς, όπως διαβάζεις ένα (πολύ καλό) ιστορικό μυθιστόρημα.

Μία συνάντηση στην Όστια.

Θα πρέπει να είχα ξανακούσει για το μοναδικό αυθεντικό πορτρέτο του Ιπποκράτη στο ωραίο μουσειάκι της Όστιας, εντωμεταξύ το είχα ξεχάσει, και τι καλή έκπληξη. Ένας Ρωμαίος γιατρός τίμησε τον πατέρα της επιστήμης του, παραγγέλλοντας για τον τάφο του την προτομή εκείνου σε μάρμαρο. Και η έκπληξη, πως παρά τα δυόμισι χιλιάδες χρόνια που μεσολαβούν όλα δείχνουν παραπάνω από οικεία στη φυσιογνωμία του συμπατριώτη: το συνοφρυωμένο βλέμμα αυτού που ελέγχει όσα ακούει, το μισάνοικτο στόμα με την τελευταία λέξη του στα χείλη, αλλά και το φαρδύ κούτελο, τα αυτιά, το πιγούνι και το περίγραμμα του σαγονιού όπως διαγράφονται κάτω απ' τα γένια. Μου θυμίζει γέρους στα καφενεία του νησιού, είπα. Είναι δυνατόν; Μόνο από αγαθή σύμπτωση, εννοείται. Στα μέρη μας -το ξέρουμε- ανακατευτήκαμε φυλές και λαοί, μόλο που και αυτό σαν γνώση δε μειώνει την ανατριχίλα από τα όμοια με τα δικά μας μεγάλα και κάπως πεταχτά αυτιά της προτομής ούτε με το καταδικό μας πλατύ, αυλακωμένο και φαλακρό μπροστινό και πάνω μέρος του κεφαλιού.

 

Στην Όστια.

Ήθελα να περπατήσω στον κεντρικό δρόμο της Όστιας, τον τόσο καλά σωζόμενο ρωμαϊκό decumanus, να τον δω μέσα απ’ τα μάτια του ήρωα του μυθιστορήματος που έχω στα σκαριά. Το ανάγλυφο του τόπου, όπως σηκώνει το βλέμμα πατώντας στην ξηρά, την εντυπωσιακή είσοδο από το λιμάνι στη μεγαλύτερη και πλουσιότερη πόλη της εποχής του. Τι είδε, τι άκουσε, πού κολάτσισε, σε ποιες θέρμες πήγε να καθαριστεί μετά το πολυήμερο ταξίδι.