Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, Τετάρτη 12 Ιουνίου 2019,
ΜΑΤΙΑ ΕΡΜΗΤΙΚΑ ΚΛΕΙΣΤΑ
(Γνωστά πρόσωπα του πολιτισμού ερμηνεύουν τα άγνωστα όνειρά τους / Επιμέλεια Μαίρη Αδαμοπούλου / φωτογραφία Μαρία Μπανούτα)
Αντώνης Νικολής
Τα όνειρα λέει η Πηνελόπη στην Οδύσσεια έρχονται είτε απ’
την πύλη την κεράτινη, από σκαλιστό κέρατο, τα αληθινά, είτε απ’ τη φιλντισένια
πύλη, τα απατηλά. Τα δικά μου πάλι, παρόλο που επίσης δύο κυρίως ειδών, είναι
άλλης υφής, το ένα είδος, σαν ξέφτια σκέψεων ή συνειρμών με αφορμές απ’ τη συμβατική
καθημερινότητα, τα πραγματικά να τα
ονομάσω, το άλλο είδος, τα όνειρα τα συνθεμένα από εικόνες, σκηνές, ρυθμούς που
δεν σχετίζονται άμεσα με εμπειρίες μου και που με παρασέρνουν σε μια κατάσταση περίπου…
ενύπνιας έξαρσης, τα δημιουργικά κατά
κάποιο τρόπο. Αλλά και, ασχέτως προέλευσης, πραγματικά και δημιουργικά,
υποδιαιρούνται ως προς τη διάθεσή τους –να δώσω σχηματικά τρεις διαβαθμίσεις-
σε χαρούμενα, σε νηφάλια, σε εφιάλτες.
Τα δημιουργικά πληθαίνουν σε περιόδους που γράφω, κι όταν
εμφανίζονται ξέρω ότι η… καταπακτή γέμισε υλικό που πρέπει να εκτονωθεί. Οι
λογοτέχνες, οι καλλιτέχνες ίσως γενικότερα, είμαστε το οξύμωρο: οι λειτουργικοί…
τρελοί. Έχουμε τη δυνατότητα -και τότε δημιουργούμε- να κατεβαίνουμε ξύπνιοι στις…
γαλαρίες του ασυνειδήτου. Ένα είδος έμφρονος διαταραχής ή εν εγρηγόρσει
ύπνωσης. Κατεβαίνουμε εκεί απ’ όπου ορμώνται και τα όνειρα, όσα αποδεικνύονται
αληθινά ή, και που μάλλον είναι το ίδιο, όσα κουβαλούνε μέρος από την πρώτη ύλη
των μύθων. Είναι και ο λόγος που, όταν για τη μια ή την άλλη ανάγκη χρειαστεί
να πεταχτούμε εν ώρα γραψίματος πάνω στον κόσμο τον πραγματικό, πρέπει να κλείσουμε
καλά πίσω μας την… καταπακτή, να νιφτούμε με κρύο νερό, σαν όταν σηκωνόμαστε απότομα
από τον ύπνο…
Μια υποκατηγορία των δημιουργικών είναι τα όνειρα με
αγαπημένους νεκρούς, συχνότερους τη νονά Φροσύνη, τους παππούδες, την καλή μου
μαθήτρια Διονυσούλα Μαλλιαρού. Ορισμένων, παρόλο που πεθαμένοι πάνε περισσότερα
από τριάντα χρόνια, εντούτοις φευγαλέα, όμως και με ανατριχιαστική ευκρίνεια,
ανασύρονται από τη μνήμη (δηλαδή από πού αλλού;) πόροι απ’ την επιδερμίδα τους,
μορφασμοί, χειρονομίες, ακόμα και μυρουδιές, η σωματική παρουσία τους. Έχω
αναλογιστεί, μάλλον εκτός ονείρου, πως στον ύπνο μου δεν τους νιώθω νεκρούς,
ότι συνυπάρχουν ισότιμα με τους ζωντανούς. Και λέω «μάλλον εκτός ονείρου»,
γιατί τα τελευταία χρόνια η ειρωνεία έχει παρεισφρήσει και στο ασυνείδητό μου.
Βλέπω φέρ’ ειπείν εφιάλτη και ταυτόχρονα σκέφτομαι, «Μην ταράζεσαι, εφιάλτης
είναι, άσ’ το, κοίτα να δεις πού το πάει», παρακολουθώντας σαν ψυχρός τρίτος
τον εαυτό μου να πανικοβάλλεται.
Μία ανάλογη υποκατηγορία είναι και τα όνειρα των ηρώων μου. Συνήθως
λόγω της έντασής τους με ξυπνάνε, τα σημειώνω. Τα ξεχωρίζω αμέσως. Δεν είναι
δικό μου το όνειρο αυτό, δεν το βλέπω εγώ, το βλέπει ο Ηλίας από το «Ο θάνατος του μισθοφόρου», για
παράδειγμα. Σε όνειρο του Ηλία προοικονομήθηκε το ταξίδι του στη Ρόδο, στην
Παλιά Πόλη της Ρόδου. Κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα, πέρασαν αρκετοί μήνες έως
ότου εξιχνιάσω τη συνειρμική σύνδεση του τόπου με τη λίμπιντό μου. Τι θα έκανε
εκεί ο Ηλίας; Θα πέταγε στην τάφρο πριν από την Πύλη Ντ’ Αμπουάζ τα τεκμήρια
της πράξης που αφύπνισε τον ερωτισμό του…
---
Ο Αντώνης Νικολής είναι συγγραφέας. Το πλέον πρόσφατο βιβλίο του είναι «Το Γυμναστήριο» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός.
