Τρίτη 8 Δεκεμβρίου 2009

Τα θεωρικά, ο Λυκούργος και οι... αποδομιστές.

Μετά το τέλος του 5ου αιώνα (τον Πελοποννησιακό και την ήττα από τους Σπαρτιάτες) η Αθήνα σταδιακά παρακμάζει και ως οικονομία και ως πολιτεία και ως πνευματικό κέντρο. Ο λαϊκισμός (ο νόμος των θεωρικών, που τον ξέρουμε μόνο για την πιο αθώα ρήτρα του), οι πολιτικάντηδες, η Αγορά που είναι περισσότερο σημείο μαφιόζικης συναλλαγής περί τα δημόσια συμφέροντα και κυριότατα το χρήμα, -στον ομώνυμο λόγο του Λυσία, φέρ' ειπείν, ο Αδύνατος ισχυρίζεται ότι είναι έντιμος πολίτης, απόδειξη ότι δε συμμετέχει στα κοινά. (Τραγική φιγούρα του 4ου αιώνα, ο νοσταλγός της παλιάς Αθήνας Δημοσθένης.) Μόνο στο τρίτο τέταρτό του, από το 338 ως το 326 π.Χ., σαν μια μικρή και έσχατη αναλαμπή, σημειώνεται η περίοδος της χρηστής διαχείρισης των οικονομικών και εν γένει των δημοσίων πραγμάτων από τον Λυκούργο.


Τι συνέβαινε στο θέατρο; Πρωταγωνιστές ηθοποιοί, επιτέλους ελεύθεροι από τις αυθεντίες των ποιητών - δραματουργών (που εύλογα σε περιόδους παρακμής περιθωριοποιούνται ή και αφανίζονται), ανεβάζουν τα παλιά έργα με πολλές φθορές (corruptiones) και παρεμβολές (interpolationes), φτιάχνουν συλλέγοντας (ως σπερμολόγοι) λίγο από δω και λίγο από κει κολάζ έργων, δραματοποιούν με ποικίλους τρόπους τη λυρική αλλά και την επική ποίηση, συχνότατα μονολογούν από σκηνής κ.τ.ό. (και τα όμοια).
Και καθώς οι τραγωδίες (πρωτίστως των τριών μεγάλων) κινδύνευαν από άγρια κακοποίηση και νόθευση, ο Λυκούργος, και γι' αυτό προνοώντας, με ψήφισμά του, όρισε να φυλάσσονται στα δημόσια αρχεία της πόλης επίσημα αντίγραφα των έργων και των τριών τραγικών και οι ηθοποιοί να είναι υποχρεωμένοι να σέβονται γράμμα και πνεύμα των δραμάτων με βάση τις κόπιες αυτές. Οι οποίες και κατέληξαν αργότερα, επί Πτολεμαίου Γ' (246 - 221 π.Χ.), στην Αλεξάνδρεια και από τους εκδότες - φιλολόγους εκεί, καταγράφηκαν και έστω ορισμένες διασώθηκαν.
Δίχως αυτά τα έργα, τον Λυκούργο και τους Αλεξανδρινούς εκδότες, φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, ας πούμε, το πιθανότερο δε θα υπήρχαν. Θέλω να πω, τα συμφέροντα της σύγχρονης συντεχνίας του θεάτρου τα διέσωσαν οι καλοί κυβερνήτες και οι φιλόλογοι, όχι οι καλοί συνάδελφοί τους, τότε.
Για τους αποδομιστές, τέλος, του σημερινού θεάτρου, χρειάζεται, άραγε, να σημειώσω οτιδήποτε;