Ρομπέρτο Μπολάνιο: Λούμπεν μυθιστορηματάκι.

Δεν είχα διαβάσει ξανά Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953-2003), ξεκίνησα με τούτο το μικρής έκτασης μυθιστόρημα, πάνε δυο μήνες διαβασμένο, κι όλο το αναβάλλω να σημειώσω εδώ λίγες γραμμές. Ένα είναι σίγουρο, θα δοκιμάσω κι άλλον Μπολάνιο. Οι αφηγηματικές τέχνες, η τέχνη ίσως το σύνολό της, προαναγγέλλει ή παρακολουθεί τις αλλαγές από εποχή σε εποχή, με τρόπο που πάντοτε εκπλήσσει όσους τη μελετούν. Θέλω να πω, δεν ακολουθεί μηχανιστικά την υπόλοιπη ιστορική εξέλιξη. Η όποια αλλαγή σχετίζεται πολύ λίγο, και οπωσδήποτε όχι άμεσα, με τις τρέχουσες εκάστοτε πληροφορίες ή ιδέες. Αν αλλάζει κάτι είναι η συνείδηση του εαυτού, οι συσχετίσεις του νου που του επιτρέπουν να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσα στον χώρο και στον χρόνο, και κατά συνέπεια και η μνήμη, άρα και η αφήγηση.

Το Λούμπεν μυθιστορηματάκι είναι από τις ευτυχέστερες στιγμές ή εκδοχές της σύγχρονης (ώριμης μετανεωτερικής) λογοτεχνίας που έπεσαν στα χέρια μου. Καμιά επιτήδευση. Έμπνευση, ταλέντο, λογοτεχνία ατόφια. Κι όταν το πράγμα είναι τόσο καθαρό, η λογοτεχνία θριαμβεύει: επαληθεύει τη δύναμή της, ξαναγίνεται τέχνη αιχμής. 

Μία... μίνι φωτογραφική αυτοβιογραφία - 12) Ρόδος – Αθήνα∙ η έξοδος.

(1)

Η έξοδος από το λύκειο, η έξοδος από την Κω, από την εφηβεία να πω δραματικότερα κιόλας, τότε στο τέλος της δεκαετίας του ’70, έμοιαζε θριαμβική για αρκετούς λόγους. Η ορμή της ηλικίας, οι ποικίλες λιγότερο ή περισσότερο τυφλές αναζητήσεις γύρευαν ζωτικό χώρο, ελευθερίες, στην ανάγκη ελευθεριότητα. Περίπου δώδεκα χρόνια αργότερα, όταν θα επέστρεφα απ' την Αθήνα στο νησί, το είχα-δεν το είχα ακόμα αποφασίσει οριστικά, νομίζω από μια ωραία παράλληλη συμπόρευση, τίποτε δεν θα ήτανε πια το ίδιο: ο κόσμος, η Ελλάδα, η Κως, μα βέβαια ούτε κι εγώ.
Όμως κι ένα ένα με τη σειρά.

Το γυμναστήριο / το εξώφυλλο.

Σημείωμα της Αναστασίας Λαμπρία (Εκδόσεις Ποταμός) πριν από λίγο στο χρονολόγιό της / fb, μαζί με την πρώτη δημοσίευση της εικόνας του εξωφύλλου:

Όταν φτάνει η ώρα του σχεδιασμού του εξωφύλλου, κορυφώνεται ο πυρετός της προετοιμασίας. Όταν ξέρεις ότι αυτό το εξώφυλλο ταιριάζει απολύτως σε αυτό και μόνο το βιβλίο αυτού και μόνο συγγραφέα και μαζί αποτυπώνει το ύφος και το γούστο του εκδότη τότε, ε τότε κάπως φτερουγίζεις.
Αυτό είναι το εξώφυλλο που σχεδίασε η Δάφνη Κουγέα για "Το γυμναστήριο" του Αντώνη Νικολή. Το εσωτερικό του βιβλίου σχεδίασε και φρόντισε η Βίβιαν Γιούρη.
Στις 15 Νοεμβρίου το βιβλίο θα μπορεί να γίνει και των αναγνωστών του. Μέχρι τότε εμείς στον Ποταμό απολαμβάνουμε την πρώτη συνεργασία με τον Αντώνη Νικολή.

Δωδεκάνησα ή Νότιες Σποράδες;

 

(Μου ζητήθηκε από το GREECE IS DODECANESE ένα κείμενο για τα Δωδεκάνησα, δημοσιεύθηκε τον περασμένο Αύγουστο, μεταφρασμένο, με τον τίτλο: The Floating Worlds of the Dodecanese.)

Δωδεκάνησα ή Νότιες Σποράδες;

Όταν ακόμα στέλναμε γράμματα και κάρτες, με φακέλους, ταχυδρομεία, γραμματόσημα, τότε, προ email και sms, κάτω από τον ταχυδρομικό κώδικα και το ιδιαίτερο νησί, φέρ’ ειπείν εμείς οι Κώοι: Κως 85300, γράφαμε συντομογραφικά: 12-νησα. Είμαστε οι 12-νήσιοι και ζούσαμε στα 12-νησα. Συμβεβλημένοι τρόπον τινά με τον αριθμό δώδεκα∙ δώδεκα το μεσημέρι, δώδεκα τα μεσάνυκτα, τα Δώδεκα Ευαγγέλια, οι Απόστολοι, οι μήνες. Μετά το 3, το 7 και το 9, ο επόμενος μαγικός αριθμός. 

Μόνο που δεν είμαστε ακριβώς δώδεκα∙ είμαστε περισσότερα νησάκια από δώδεκα (15 κύρια και 93 νησίδες, με κατοικημένα, το 2006, τα 27), και από την Πάτμο ίσαμε τη Μεγίστη, το Καστελλόριζο, το καράβι χρειάζεται συνήθως όσες ώρες από Αθήνα μέχρι Πάτμο: μ’ άλλα λόγια, και περισσότερα από δώδεκα, και υπερ…δωδεκάνησα, και επιπλέον σκόρπια, διασπαρμένα σε μεγάλη έκταση στη νοτιονατολική άκρη του Αιγαίου. Μήπως, άραγε, ο γεωγραφικός όρος Νότιες Σποράδες, η παλιότερη ονομασία του νησιωτικού συμπλέγματος, μας περιέγραφε σωστότερα; 

Γιώργος Θεοτοκάς: Αργώ και Το δαιμόνιο.

Ο Γιώργος Θεοτοκάς (1915-1966) ανήκει στους κορυφαίους διανοητές και εκπροσώπους της γενιάς του 1930. Τον είχα διαβάσει βέβαια, νεαρός πολύ, μπορεί και έφηβος, ούτε θυμάμαι. Και για άλλους λόγους, κυρίως για την αταλάντευτη και τόσο έγκαιρη εναντίωσή του στα μη συνταγματικά καθεστώτα και τις ιδεολογίες τους, ήθελα να ρίξω και μια τωρινή ματιά στη λογοτεχνία του. Η μνήμη συνήθως αρχειοθετεί σωστά: άλλου συγγραφέα τα ίχνη τα διατηρεί αδρά, κάποτε σαν διαβασμένου χτες μόλις, άλλου αχνά, σχεδόν σαν να μην τον έχεις διαβάσει -παρόλο που ασφαλώς ούτε αυτό αποτελεί από μόνο του κριτήριο αδιάψευστο. Ωστόσο, μόλο που το έργο του Γ. Θ. ήτανε σχεδόν σβησμένο απ’ τη μνήμη μου, μόνο αρνητικά προκατειλημμένος δεν το ξανάπιασα στα χέρια. Πρώτα την Αργώ κι ύστερα Το δαιμόνιο. Έχει περάσει ένα δίμηνο περίπου έκτοτε, τη μια έλεγα να αναρτήσω κάποιο σημείωμα, την άλλη όχι. Ο λόγος, ότι βρέθηκα μπροστά σε κάτι που συναντώ μάλλον σπάνια. Να εκτιμώ τον γραφιά, τα τεχνικά στοιχεία της γραφής, όμως να διακρίνω λιγοστό ύφος (πολύ περισσότερο και καλύτερο εντούτοις από το ύφος πολλών συγκαιρινών δικών μας με την ενδημική πια επιτήδευση, την τόσο επιπόλαια, τη θλιβερή ενίοτε, ιδίως σε επιλογές σχετικές με την ιδιόλεκτο), λίγη λογοτεχνία καθ’ αυτήν. Μπορεί λοιπόν κανείς με εξαιρετική γλώσσα (με γλωσσικό αίσθημα που πρόβλεψε τις εξελίξεις στην ομιλούμενη πολλών δεκαετιών), με εντυπωσιακή κάποτε άνεση (ευφράδεια πήγα να πω) να αφηγείται, να εξιστορεί, και όμως η αφήγησή του (καθώς αποτραβιέται η εποχή του, όπως το νερό στην άμπωτη) ν' αποκαλύπτεται εν πολλοίς κατασκευασμένη; Μα είναι άλλος ο νους με τον οποίο χτίζεται ένα άρθρο, ένα κείμενο στοχασμού ή ρητορικής, και ολότελα άλλη η λογοτεχνία. Και είναι ενδιαφέρον πως αυτό, θεωρητικά-προγραμματικά τουλάχιστον, ο συγγραφέας Γ. Θ. φαίνεται να το γνωρίζει καλά. Να ευθύνονται άραγε ευρύτερα οι ιδεολογικές στρατηγικές της γενιάς του '30 (αντιστροφή του κλίματος ηττοπάθειας / ελληνικότητα), στις οποίες εξάλλου πρωτοστάτησε; Όποτε, πάντως, παραμερίζει τον λογοτέχνη ο διανοητής Γ. Θ., εκεί εντυπωσιάζει η καίρια και διεισδυτική σκέψη του και ιδίως το πώς τα καταφέρνει, κι απ' τη σκοτεινή δεκαετία του ’30 ακόμα, να βλέπει μακριά, τουλάχιστον ίσαμε τις μέρες μας.

Το γυμναστήριο.

Η φωτογραφία-μικρή αφιέρωση και αναγγελία από την Αναστασία Λαμπρία, στο χρονολόγιό της στο fb, της συνεργασίας των Εκδόσεων Ποταμός με τον Άγγελο Παπαδημητρίου κι εμένα (αριστερά η σελιδοποιημένη νουβέλα μου ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ) .
Από το site των εκδόσεων:

"Δύο ώριμες στην ηλικία, ετεροθαλείς αδελφές, με έναυσμα τις κρυφές ματιές της μιας προς τα αποδυτήρια ενός γυμναστηρίου απέναντι απ’ την μπαλκονόπορτά τους, περνούν τις μέρες τους εξιστορώντας η μία στην άλλη τα καθέκαστα (δεν αποκλείεται και επινοημένα απ’ τις ίδιες) μιας φρικτής ιστορίας. Επάλληλες αφηγήσεις, δεμένες συνειρμικά, μαζί με πολλές αναδρομές, σε φόντο σκοτεινού ερωτισμού, που καθώς αλληλοσυμπληρώνονται αποδίδουν την αλήθεια, δηλαδή τον μύθο της ζωής των δύο γυναικών.
Κι αν η αλήθεια είναι αυτή, γιατί να ενδιαφέρει τελικά αν η πραγματικότητα υπήρξε άλλη…"