(Δημοσιεύθηκε στο σημερινό «Βήμα της Κυριακής», 11-2-2024, Β2, σελ. 15.)
Πολεμική αντί κριτικής
Μια απάντηση στην κριτική του μυθιστορήματος «Περεγρίνος» από τον Βαγγέλη Χατζηβασιλείου
Του Αντώνη Νικολή
Στο «Βήμα της Κυριακής», 14-1-2024, ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου δημοσίευσε «κριτική» για το τελευταίο μυθιστόρημά μου Περεγρίνος.
Σε τρεις όλες κι όλες παραγράφους ο συντάκτης τους περιέλαβε:
α) Αρκετές κατά βάση ασύντακτες, τάχα μακρές και περισπούδαστες περιόδους που καταλήγουν σε ακυριολεξίες [π.χ. «Όντας εξαρχής κυνικός, αλλά και χριστιανός, δίδασκε πως ο φόβος του θανάτου αποτελούσε εμπόδιο για την ελευθερία των ανθρώπων, οι οποίοι θα έπρεπε να αρκούνται στη συγκράτηση και στη λιτότητα της γυμνότητάς τους, επιδιώκοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο είτε την άρνηση μιας καθημερινής διαβίωσης φιλικής μόνο με τα πρόσκαιρα και υλικά αγαθά (το βασικό δόγμα των «σκυλοφιλοσόφων»), στο πλαίσιο του κυνικού τριπτύχου (όπως το θέτει ο Μισέλ Φουκό) αντοχή-επαγρύπνηση-ενδοσκόπηση, είτε την υπέρβαση της θνητότητας (τον θεμελιώδη πόθο του χριστιανισμού). Και παρακάτω: Εκείνο που ενδιαφέρει πρωτίστως τον Νικολή είναι να προβάλει τον ήρωά του πάνω στο σοφιστικό αρχέτυπο του Σωκράτη, αποσπώντας από αυτό το ήθος του αληθώς λέγειν (απαραίτητο για να υποστηριχθεί η πραγματική-μυθιστορηματική αυτοχειρία του Περεγρίνου).].
β) Κάμποσες ασαφείς ή ακατανόητες συνάψεις-φράσεις, του τύπου: «…να αρκούνται στη συγκράτηση και στη λιτότητα της γυμνότητάς τους», « …την άρνηση μιας καθημερινής διαβίωσης φιλικής μόνο με τα πρόσκαιρα και υλικά αγαθά».
γ) Πληροφορίες που δεν μπορεί να αντλήθηκαν ούτε έξω απ’ το μυθιστόρημα (στις όποιες ιστορικές πηγές) ούτε από το μυθιστόρημα το ίδιο. Μερικές από αυτές: «Πρόσωπο που αμφισβητήθηκε κατά κόρον στον καιρό του, καθώς χλευάστηκε και κατηγορήθηκε ως κοινός απατεώνας», «…Όντας εξαρχής κυνικός, αλλά και χριστιανός, δίδασκε πως ο φόβος του θανάτου αποτελούσε εμπόδιο για την ελευθερία των ανθρώπων», « …Εκείνο που ενδιαφέρει πρωτίστως τον Νικολή είναι να προβάλει τον ήρωά του πάνω στο σοφιστικό αρχέτυπο του Σωκράτη» (οι έντονοι χαρακτήρες δικοί μου).
Για τις “πληροφορίες” αυτού του είδους, εικάζω ότι ο κομιστής τους είτε γενικώς δυσκολεύεται να κυριολεκτήσει (άλλα εννοεί και άλλα περίπου διατυπώνει), είτε περιέτρεξε το μυθιστόρημα, έπειτα και εκ του προχείρου γκουγκλάροντας συνέλεξε όσες συνέλεξε, και πάντως με εντυπωσιακή ευκολία τις αράδιασε στις… εκτυφλωτικές τρεις παραγράφους του, –και πόσο στραφταλιστή η παραπομπή του στο «κυνικό τρίπτυχο» του Φουκό!
Κι ενώ προφανέστατα μόνο φυλλομέτρησε τον Περεγρίνο, στην κατακλείδα της τρίτης παραγράφου, με την οίηση χιλίων τουλάχιστον Κατσιμπαλήδων, σχολιάζει αρνητικά την οικονομία του μυθιστορήματος, που είναι –και αυτό το πιθανότερο το γνωρίζει– το κρισιμότερο στοιχείο αξιολόγησης σε κείμενα εκτενούς αφήγησης: «Μικρότερη ανάπτυξη, πάντως, του μυθιστορήματος θα διευκόλυνε τον Νικολή να αναδείξει πυκνότερα τόσο τις λεπτομέρειες όσο και το κεντρικό του σχήμα».
Μ’ άλλα λόγια, όταν τόσο στο ποδάρι απορρίπτει κανείς το έκτο και σαφώς έργο ζωής ενός δόκιμου συγγραφέα, η πρόθεσή του δεν είναι να γράψει κριτική, αρνητική εν προκειμένω, αλλά να κάνει πολεμική, και δη την πιο δηλητηριώδη, την «πολεμική των χαμηλών τόνων».
Υ.Γ. Λίγες μέρες πριν από την έκδοση του Περεγρίνου στην επιθεώρηση «The Books’ Journal», όπου επίσης διατηρεί στήλη ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, δημοσίευσα το επίμετρο του μυθιστορήματος, στο οποίο καταχώριζα στοιχεία εργαστηριακά του Περεγρίνου: τη διάρκεια της εργασίας, την έκταση της έρευνας, την ένταση της λογοτεχνίας που του αφιέρωσα, στοιχεία άλλωστε που σεμνύνομαι πως όποια σελίδα του μυθιστορήματος κι αν ξεφυλλίσει φιλαναγνώστης με στοιχειώδες ένστικτο εύκολα θα τα αναγνωρίσει, ακόμη κι αν η λογοτεχνία μου για τον χ ή ψ λόγο δεν του αρέσει ή και τον ενοχλεί.
Κοντολογίς, ένας δόκιμος συγγραφέας, ανάμεσα στα 55 και 63 του, αποκλειστικά εργαζόμενος ως συγγραφέας, γράφει πέρα εκεί στη δωδεκανησιακή μεθόριο τον Περεγρίνο, τον φέρνει στο εθνικό κέντρο, για να εισπράξει σ’ ένα απ’ τα εγκυρότερα κυριακάτικα φύλλα την περί ης ο λόγος «κριτική»...
Ο κ. Αντώνης Νικολής
είναι συγγραφέας.
