Φιλόστρατος: Γυμναστικός.

Ο Γυμναστικός (λόγος), πραγματεία για τον αθλητισμό, σωστότερα την προετοιμασία, την προπόνηση των αθλητών, αποδίδεται με κάποια επιφύλαξη στον Φιλόστρατο και το πιθανότερο ανήκει στα έργα του που αποσκοπούσαν στη διδασκαλία των μαθητών της σοφιστικής σχετικά με τη διαπραγμάτευση ενός (κατά το υπόδειγμα) θέματος. Εδώ το θέμα είναι ο γυμναστής, ο προπονητής όπως λέμε σήμερα, που οφείλει να είναι κάτοχος σοφής τέχνης –η λέξη στους αρχαίους με την έννοια της επιστημονικής και καλής εμπειρικής γνώσης- της γυμναστικής τέχνης, που δανείζεται πολλά και από την άλλη σπουδαία τέχνη, την ιατρική, και βρίσκεται ανάμεσα σ’ αυτήν και την παιδοτριβικήν, τη διδασκαλία άθλησης σε παιδιά, καθώς από το γυμναστή θα γίνει όχι μόνο η επιλογή αλλά και η διαμόρφωση και η ανάπτυξη της σωματικής ρώμης του αθλητή.

Εντυπωσιάζει πόσες πολλές πληροφορίες, θα έλεγα εξειδικευμένου επαγγελματισμού, υπήρχαν ήδη συγκεντρωμένες γύρω από ό,τι ονομάζουμε πρωταθλητισμό, αλλά και γενικότερα την άθληση. Ο ελληνορωμαϊκός κόσμος υπήρξε πραγματικά το μεγάλο, το λαμπρό προοίμιο του δικού μας. Αν εξαιρεθεί ο τεχνολογικός εξοπλισμός, αλλά και πάλι είναι τόσο γοητευτικό, ἵνα μὴ εἴπω συγκινητικό, να διαβάζεις για το ομορφόπαιδο τον Πολυμήστορα από τη Μίλητο, που νίκησε στο στάδιον, το δρόμο σταδίου –περίπου 200 μέτρα- στην πρώτη ολυμπιάδα που καθιερώνεται το αγώνισμα και για τους παίδες, την 46^η, παῖς ἦν καλὸς Πολυμήστωρ ὁ Μιλήσιος, ὃς τῇ ῥύμῃ ῃ τῶν ποδῶν λαγὼν ἔφθανε (παρ. 13) / ήτανε ωραίο παιδί ο Πολυμήστορας ο Μιλήσιος, που με την ταχύτητα των ποδιών του έφτανε και λαγό, θέλω να πω ελλείψει ρολογιών ακριβείας εκείνοι οι άνθρωποι κατέφευγαν στα σχήματα του λόγου, που εμπλουτίζουν –μη λησμονούμε- και το νου.

Αλλά και πολλές τεχνικές λεπτομέρειες για κάθε αγώνισμα, σε δυο κατηγορίες τα αθλήματα, τα κοῦφα / τα ελαφριά, όπως το στάδιον (περίπου 200 μέτρα), ο δόλιχος (δρόμος μεγάλων αποστάσεων, άγνωστο ακριβώς πόσο, εικάζουν από 7 έως 24 στάδια), ο δίαυλος (περίπου 400 μέτρα), οι ὁπλῖται (οπλιτοδρομίες, τρέχουν οπλισμένοι), το ἀκόντιον, και τα βαρύτερα, το παγκράτιον (πάλη και πυγμαχία δίχως γάντια), η πάλη, οι πύκται (πυγμαχίες), ο δίσκος. Καταγράφονται η μυθική καταγωγή κάθε αγωνίσματος, αλλά και ανέκδοτα ή μνήμες από ανδραγαθήματα μεγάλων αθλητών. Ο τρόπος να διακρίνει ο γυμναστής τους ταλαντούχους αθλητές, η αγωγή, η διατροφή, κι όλα με πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες.

Ανέκδοτα, όπως η αιτιολόγηση για το ότι στην Ολυμπία εκτός από τους αθλητές οφείλουν και οι γυμναστές να είναι γυμνοί, σε αντίθεση με τα Ίσθμια και τα Πύθια όπου φόραγαν κοντό χιτώνα, διότι κάποτε τους ξεγέλασε η ρωμαλέα κόρη του Ρόδιου σπουδαίου πυγμάχου, του Διαγόρα, η Φερενίκη, και παράστησε τον άντρα – γυμναστή του γιου της και εγγονού του Διαγόρα, του Πεισίροδου, φοβερού πυγμάχου και αυτού, που όταν όμως νίκησε, μες στον ενθουσιασμό της πέταξε τα ρούχα της και φάνηκε το φύλο της, παρά την αυστηρή απαγόρευση της παρουσίας στους αγώνες γυναικών παντρεμένων (παρ. 17).

Κι ένα που μου άρεσε πολύ, για τον Μάγνητα Μανδρογένη που στέλνει γράμμα στη μάνα του από τους αγώνες και της γράφει «αν ακούσεις πως ο γιος σου πέθανε, να το πιστέψεις, αν όμως ότι νικήθηκε, μην το πιστέψεις»! (παρ 23)

Δεν παραλείπει να μιλήσει ούτε για τον εκχυδαϊσμό του αθλητικού ιδεώδους στον καιρό του, τα σκάνδαλα, τις αγοραπωλησίες των νικών, παράλληλα πάντως σημειώνει πως αυτά τα φαινόμενα είναι σπάνια και συμβαίνουν κατ’ εξαίρεση μόνο στα Ολύμπια, σε αντίθεση με τη συχνή εμφάνισή τους σε άλλους τοπικούς ή και πανελλήνιους αγώνες (παρ. 45).

Κι ένα απόσπασμα από την περιγραφή του σώματος των παλαιστών (παρ. 35):

Τα καλογραμμένα μπράτσα είναι πλεονέκτημα για την πάλη∙ κι ονομάζω καλογραμμένα μπράτσα εκείνα που από δυο παχιές φλέβες που αρχίζουν από τον αυχένα και το λαιμό, μία από τον καθένα, περνάνε από τους ώμους και κατεβαίνοντας στα δύο χέρια, τα μπράτσα και τις ωλένες, διαγράφονται πάνω τους ανάγλυφες. Σ’ αυτούς που είναι παραπάνω απ’ το κανονικό επιφανειακές ούτε δύναμη τους προσφέρουν, άσε που είναι και αηδιαστικό να τις βλέπεις, ίδιες με τους κιρσούς, σ’ όσους αντίθετα είναι βαθιές και κυματίζουν κάτω από την επιδερμίδα, και διατηρούν ζεστό το καλό αίμα των χεριών τους κι αν είναι και μεγαλύτεροι στα χρόνια τούς κρατάνε νεανικό το μπράτσο, στους νεαρούς πάλι κάνουν να φαίνονται τα μπράτσα τους γεμάτα ορμή και με πολλές υποσχέσεις κατά την ώρα της πάλης.

Για τον Φιλόστρατο και εδώ.

(Βρετανικό Μουσείο, κύλικα, 490 – 480 π.Χ.)