Λουκιανού: Ἰκαρομένιππος ἢ Ὑπερνέφελος.

Ἰκαρομένιππος, δηλαδή ο Μένιππος που έγινε Ίκαρος, και Ὑπερνέφελος, γιατί βρέθηκε πάνω από τις νεφέλες, τα σύννεφα.

Ο Μένιππος είναι ο Κυνικός φιλόσοφος από τα Γάδαρα της Κοίλης Συρίας, που έζησε τον 3^ο αι. π.Χ., 300 με 400 χρόνια πριν από τον Λουκιανό, και που ο τελευταίος τον χρησιμοποιεί ως ιδεώδη κατά κάποιο τρόπο εκπρόσωπο της λαϊκής κυνικής φιλοσοφίας, την οποία περισσότερο συμμερίζεται, τον είδαμε, άλλωστε, τον Μένιππο, να πρωταγωνιστεί και στους Νεκρικοὺς Διαλόγους (1, 2).

Διαλογικό έργο και ο Ἰκαρομένιππος. Ο Μένιππος συζητά με φίλο του και του εξιστορεί το ταξίδι του στο διάστημα. Μένιππος ἡμῖν διοπετὴς πάρεστιν ἐξ οὐρανοῦ; / Ο Μένιππος μάς έρχεται από τον Δία κι απ’ τον ουρανό; θες να μου πεις, του λέει με απορία ο φίλος. Κι ο Μένιππος τού απαντά, Εἰ δὲ ἀπιστεῖς, καὶ τοῦτο ὑπερευφραίνομαι τὸ πέρα πίστεως εὐτυχεῖν / Το να μη με πιστεύεις, αυτό κι αν μ’ ευφραίνει, να ευτυχώ δηλαδή τόσο, που οι άλλοι να μη με πιστεύουνε. 

Το πράγμα διανθίζεται με κομψή λεπτή ειρωνεία.

Και πώς πέταξες να φτάσεις ως τον ουρανό και τον Δία, τον ρωτάει ο φίλος. Στερέωσα φτερούγες, μια δεξιά φτερούγα αετού και μια αριστερή γύπα, δεμένες στους ώμους μου. Και δε φοβήθηκες μην γκρεμιστείς και ονομαστεί κανένα πέλαγος εξαιτίας σου Μενίππειο, καταπώς το Ικάριο από τον Ίκαρο;

Το ταξίδι προς τον ουρανό το αποφάσισε ο Μένιππος γιατί δεν άντεχε τις αοριστίες και τις αντιφατικές θεωρίες φυσικών και φιλοσόφων για το σύμπαν. Για να δει και να μάθει τ’ αστέρια και το διάστημα με τα ίδια του τα μάτια. Επιχείρησε πρώτα μερικές δοκιμαστικές πτήσεις στα βουνά της Αττικής και της Πελοποννήσου, κι ύστερα ανηφόρισε για τη Σελήνη. Η οποία Σελήνη τον παρακάλεσε σαν συναντήσει τον Δία, καθώς δεν άντεχε κι αυτή τις ανόητες εκτιμήσεις των φιλοσόφων περί τη φύση της, να μεσολαβήσει στον πατέρα των θεών να τιμωρηθούν παραδειγματικά οι εν λόγω… σοφοί. Στο φεγγάρι, επίσης, ο καπνισμένος απ’ την πτώση του στην Αίτνα Εμπεδοκλής, ο οποίος παρεμπιπτόντως διασώθηκε από τον καπνό του ηφαιστείου που τον σήκωσε και τον μετέφερε εκεί, και όπου έκτοτε συντηρείται με δροσοσταλίδες, του διδάσκει πώς να βλέπει από ψηλά με ευκρίνεια όσα συμβαίνουν στην επιφάνεια της γης, η οποία από τη σελήνη, από τόσο μακριά, εύλογα φαίνεται πολύ μικρή. Θα κοιτάζει, τον συμβουλεύει, με το δεξί μάτι, που ασορτί με την ομόλογη φτερούγα, έγινε κι αυτό αετίσιο.

Και τι δε βλέπει ο Μένιππος με τον… τηλεσκοπικό οφθαλμό του. Πρώτα τους ηγεμόνες: τον Πτολεμαίο να κάνει σεξ με την αδελφή του, το γιο του Λυσίμαχου να σχεδιάζει το θάνατο του πατέρα του, τον Αντίοχο το γιο του Σέλευκου να κάνει κρυφά ερωτικά νεύματα στη Στρατονίκη τη μητρυιά του, τον Αλέξανδρο τον Θεσσαλό να σκοτώνεται απ’ τη γυναίκα του, τον Αντίγονο να μοιχεύει με τη γυναίκα του γιου του, το γιο του Άτταλου να χύνει το δηλητήριο στον πατέρα του, και άλλα πολλά παρόμοια στα ανάκτορα πανταχού στη γη. Αλλά κι απ’ τους φιλοσόφους: τον Επικούρειο Ερμόδωρο να ορκίζεται ψέματα για χίλιες δραχμές, το Στωικό Αγαθοκλή να οδηγεί σε δίκη μαθητή του για δίδακτρα, το ρήτορα Κλεινία να κλέβει από το Ασκληπιείο μία κούπα, τον Κυνικό Ηρόφιλο να 'χει αποκοιμηθεί σε πορνείο, άλλους να τρυπάνε τοίχους για να κλέψουν, ή να δωροδοκούνται, άλλους τοκογλύφους, άλλους ζητιάνους.

Κάποτε φτάνει και στο ανάκτορο των θεών. Από την πύλη τον οδηγεί στον Δία ο Ερμής. Ο οποίος Δίας, παρόλο που συγχύζεται με τον παρείσακτο θνητό –μη μάθουν το δρόμο κι άλλοι-, κατατοπίζει τον Μένιππο στο ημερήσιο πρόγραμμά του. Του δείχνει την τρύπα απ’ όπου ακροάται τις προσευχές και την άλλη απ’ όπου δέχεται τον καπνό των θυσιών. Ύστερα, πώς ρυθμίζει τα καιρικά φαινόμενα ανά τον κόσμο, πού αστραπές, πού βροχή ή χιόνι ή χαλάζι, πού ηλιοφάνεια. Αργότερα κάθονται για δείπνο. Την επομένη το πρωί ο πατέρας των θεών οριστικά καταδικάζει σε εξαφάνιση τους φιλοσόφους, αυτούς που ξιφουλκούν κατά παντός και κρίνουν και δυσπιστούν, αλλά μοιάζουν με τους τραγικούς εκείνους ηθοποιούς, που σαν τους αφαιρέσεις προσωπεία και χρυσοποίκιλτη στολή, απομένουν γελοία ανθρωπάρια που βγήκανε στο θέατρο για επτά δραχμές. Η περίοδος τώρα βέβαια καθώς ιερομηνία, καταλήγει ο Δίας, δεν επιτρέπει καταδίκες, όμως με την καινούρια χρονιά δε θα μείνει κανένας τους όρθιος, θα τους ξεκάνω όλους.

Αφαιρούν οι θεοί τα φτερά απ’ το Μένιππο, κι ο Ερμής αναλαμβάνει να τον κατεβάσει στον Κεραμεικό. Είναι εδώ που τώρα εξιστορεί την περιπέτειά του στο φίλο του. Πασίχαρος, επιπλέον, του δηλώνει, πως αμέσως έπειτα θα κατευθυνθεί προς την Ποικίλη Στοά, εκεί όπου συχνάζουν πολλοί από τους φιλοσόφους που είχε κατά νου, να τους ανακοινώσει κιόλας τα... ευχάριστα.      

(Πάνω: Ίκαρος (https://gr.pinterest.com/pin/259097784788135532/

Κάτω: Diego Velázquez / Ντιέγο Βελάθκεθ (1599-1660), Μένιππος, έργο ανάμεσα 1639-1641.)

(Για τον Λουκιανό εισαγωγικά σε προηγούμενη ανάρτηση.)