Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (1821-1881).
Μου έλεγε πρόσφατα φίλη για
κοινή γνωστή: «Η κυρία είναι πολύ ντοστογιεφσκικός χαρακτήρας.» Ξαναδιαβάζω
αυτόν τον καιρό τους Δαιμονισμένους κι
έπεσα πάνω σε καλό σχετικό δείγμα. Και μάλιστα εκεί όπου μιλούν και περιγράφουν οι εν λόγω χαρακτήρες… ομολόγους τους.
Η αριστοκράτισσα Βαρβάρα
Πετρόβνα προξενεύει τον πενήντα τριών χρόνων προστατευόμενό της Στεπάν
Τροφίμοβιτς στην εικοσάχρονη ψυχοκόρη της Ντάσα:
«-…Περίμενε, δεν
τελείωσα: είναι ελαφρόμυαλος, νωθρός, σκληρός, εγωιστής, με ποταπές συνήθειες,
αλλά να τον εκτιμήσεις, πρώτον διότι υπάρχουν δα πολύ χειρότεροι. Κι ούτε θέλω
να σε ξεφορτωθώ παραδίδοντάς σε σε κανένα κάθαρμα, δε φαντάζομαι να σκέφτηκες κάτι
τέτοιο; Και ο βασικός λόγος που σ’ το ζητάω, που θα το εκτιμήσεις –σταμάτησε ξαφνικά
εκνευρισμένη-, ακούς; Τι μούτρωσες έτσι;
Η Ντάσα σιωπούσε
και άκουγε.
-Περίμενε, στάσου
λίγο. Είναι γυναικούλα, αλλά καλύτερα για σένα. Θλιβερή, εδώ που τα λέμε,
γυναικούλα∙ και γενικώς, ανάξιος της αγάπης μιας γυναίκας. Όμως αξίζει να τον
αγαπάς γιατί είναι ανυπεράσπιστος, κι αγάπα τον κι εσύ γι’ αυτό. Με καταλαβαίνεις,
ε; Με καταλαβαίνεις;
(…)
-…Θα αρχίσει τα
παράπονα εναντίον σου, θα αρχίσει να σε συκοφαντεί, θα σιγοψιθυρίζει για σένα
με τον πρώτο τυχόντα, θα κλαψουρίζει, θα κλαψουρίζει διαρκώς∙ θα σου γράφει και
θα σου στέλνει γράμματα από το διπλανό δωμάτιο, δυο γράμματα την ημέρα, αλλά δε
θα μπορεί να ζήσει χωρίς εσένα, κι αυτό είναι το βασικό. Ανάγκασέ τον να σε
υπακούει∙ αν δεν τα καταφέρεις θα είσαι χαζή. Θα θέλει να κρεμαστεί, θα σε
απειλεί, μην τον πιστέψεις∙ όλα θα είναι ανοησίες! Μην τον πιστέψεις, αλλά
πάντως κράτα και τα μάτια σου ανοιχτά, μπας και μια κακιά ώρα κρεμαστεί∙ με
κάτι τέτοιους συμβαίνει αυτό∙ δεν αυτοκτονούν γιατί είναι δυνατοί αλλά γιατί
είναι αδύναμοι∙ για τούτο μην το τραβάς ποτέ στα άκρα, αυτός είναι ο πρώτος
κανόνας στο γάμο. (…) Μη νομίζεις ότι έχω χαζέψει και παραληρώ∙ ξέρω τι λέω.
Είμαι εγωίστρια, γίνε κι εσύ εγωίστρια. Δε σε υποχρεώνω∙ όλα εξαρτώνται από τη
θέλησή σου, ό,τι πεις αυτό θα γίνει. Μα τι στρογγυλοκάθισες, πες κάτι!»
Και παρακάτω,
αντιστρόφως, προξενεύοντας στον Τροφίμοβιτς την Ντάσα:
«-…Α, δε
φαντάζομαι να θέλετε να πέσω και στα γόνατα με τέτοιο θησαυρό που σας προσφέρω,
ν’ αρχίσω να σας απαριθμώ όλα τα υπέρ, να σας την προξενεύω! Εσείς θα έπρεπε να
πέσετε στα γόνατα… Ω, τι κούφιος, τι κούφιος, τι μικρόψυχος άνθρωπος που είστε!
-Μα εγώ είμαι
γέρος πια!
-Στα πενήντα τρία σας;
Τα πενήντα δεν είναι το τέλος, αλλά η μισή ζωή μας. Είστε όμορφος άντρας και το
ξέρετε. Ξέρετε επίσης πόσο σάς εκτιμάει. Πείτε ότι πεθαίνω, τι θα απογίνει
αυτή; Ενώ, αν σας παντρευτεί, θα είμαι ήσυχη. Έχετε κύρος, όνομα, αγαπησιάρα
καρδιά∙ παίρνετε επιδότηση, που το θεωρώ υποχρέωσή μου. Μπορεί και να τη
σώσετε, θα τη σώσετε! Όπως και να ’χει, θα της κάνετε την τιμή. Θα διαμορφώσετε
τη ζωή της, θα καλλιεργήσετε την ψυχή της, θα διορθώσετε τις απόψεις της. Πόσοι
και πόσοι δε χάνονται σήμερα μόνο και μόνο γιατί έχουν τις λάθος απόψεις! (…)»
[Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Οι Δαιμονισμένοι,
μετ. Ελένη Μπακοπούλου, εκδόσεις Ίνδικτος, 2008, σελ. 1261, τα αποσπάσματα από τις
σελ. 125-126 και 134.]
