Το νήμα από την αρχή
(Κυριάκος Βενιζέλος – Κυριάκος Μητσοτάκης)
Athens Voice, 10-10-2015.
Νομίζω ότι η εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας αποτελεί επιλογή αυτοσυντήρησης όχι μόνο για το συντηρητικό κόμμα.
Έχει αναλυθεί από πολλούς το ότι η πολιτική τάξη, σχεδόν στο σύνολό της, από ανικανότητα ή ιδεοληπτικές εμμονές στην καλύτερη περίπτωση, από μικροπολιτική ιδιοτέλεια το συχνότερο, αλλά και μαζί της μια σεβαστή μερίδα της κοινωνίας που εύλογα υπερασπίζεται κεκτημένα προνόμια, εννοούν να αντιμετωπίζουν με το λάθος τρόπο τα σημερινά συσσωρευμένα προβλήματα. Μακάρι να ήταν γιατί έστω -κατά τη γνωστή φράση του προέδρου των ΗΠΑ- βρίσκονται στη λάθος πλευρά της Ιστορίας.
Αλλά το να γίνεσαι η πολιτική έκφραση της αδράνειας ενός αντιπαραγωγικού, παρασιτικού κράτους και των στρεβλώσεων που η μακρόχρονη παράταση της ζωής του παρήγαγε, και μάλιστα καλυμμένος με το θολό ιδεολογικό μανδύα του εθνικολαϊκισμού, αυτό σίγουρα δεν είναι καμιά πλευρά της Ιστορίας. Είναι φοβική άρνηση ν’ αντιληφθείς τους καιρούς σου, αδυναμία να σχεδιάσεις μεταρρυθμίσεις, σε τελική ανάλυση να επιλύσεις τα προβλήματά σου με εργαλείο τον ορθό λόγο, τη λογική.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όπως δείχνει η ίσαμε τώρα πολιτεία του, είναι ο πλέον αρμόδιος να δώσει στη Νέα Δημοκρατία το βηματισμό ενός σύγχρονου φιλελεύθερου συντηρητικού κόμματος, να συμπαρασύρει ως αξιωματική αντιπολίτευση και την υπόλοιπη πολιτική ζωή, προφανώς και την κοινωνία, προς τα τωρινά αιτήματα και τις κατακτήσεις. Άλλωστε η σχέση είναι διαλεκτική, και παρά τα πρόσκαιρα επιφαινόμενα και τις επιπόλαιες κατά την κρίση μου αναλύσεις τους, η δυναμική του κινήματος «Μένουμε Ευρώπη» παραμένει αναιτιολόγητα υποβαθμισμένη και αναξιοποίητη.
Η σωστή πλευρά της Ιστορίας δεν είναι σταθερά η ίδια. Στις μέρες μας, στον αναπτυγμένο δημοκρατικό πλανήτη, προκρίνονται η μικρότερη κρατική παρέμβαση στην οικονομία, και μαζί η επέκταση του πολιτικού φιλελευθερισμού στη θέσπιση των εξουσιών και στην περαιτέρω κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων.
Ο αντίλογος στην επιλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι εκείνο που και ο ίδιος πρόσφατα ομολόγησε: η μακρά πολιτική ιστορία της οικογένειάς του. Πράγματι. Αλλά και έτσι αν ειδωθεί, νομίζω, ο άνθρωπος έχει το δικό του προσωπικό στίγμα και ίχνος. Θα έλεγα και το είδος της σοβαρότητας που μαρτυρεί, αν μη τι άλλο, ότι η διαδρομή του δεν υπήρξε όσο εύκολη φανταζόμαστε. Αλλά και κάπου εδώ βρίσκεται η δική μου αφορμή για τούτο το κείμενο. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω να σηκώσω από τον ώμο του μέρος από το φορτίο αυτού του ονόματος.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έλκει το μικρό του όνομα από τον παππεπίπαππο (παππού του παππού) του, τον Κυριάκο Βενιζέλο, πατέρα του Ελευθέριου Βενιζέλου. Η προγιαγιά του, δηλαδή, Κατίγκω, σύζυγος Κωστή Μητσοτάκη, ήταν αδελφή του εθνάρχη. Και μάλιστα, ετούτος ο προπαππούς Κωστής, πολιτευτής Χανίων και ιδρυτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων, είναι που εγκαταλείποντας την Κρητική Βουλή το 1888 προώθησε στη θέση του τον κουνιάδο του, Ελευθέριο Βενιζέλο.
Το όνομα του Κυριάκου Βενιζέλου το πρόσεξα για πρώτη φορά πριν από κοντά τριάντα χρόνια σε απόσπασμα ιστορικής πηγής σχετικό με την εκπαίδευση στα χρόνια του Καποδίστρια, και μάλιστα τα αλληλοδιδακτικά σχολεία, σχολεία όπου οι πρωτόσχολοι, οι καλύτεροι μαθητές δηλαδή, αναλάμβαναν χρέη δασκάλου, επρόκειτο για σύστημα διεθνώς εφαρμοσμένο, και που συνέβαλλε στην καθολίκευση της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Σ’ εκείνο λοιπόν το σημείωμα του 1830, εποχή κατά την οποία η πατρική οικογένεια του έφηβου Κυριάκου ζει στη Μονεμβασία, ο επιθεωρητής των σχολείων της Πελοποννήσου ενημερώνει τον Κυβερνήτη για ένα ιδιαίτερα ευφυές και ικανό παιδί που ανέλαβε τάξη 26 μαθητών, με το όνομα Κυριάκος Χατζηπέτρου Βενιζέλος, καταγόμενο από την Κρήτη, φτωχό παιδί, ότι δείχνει ενδιαφέρον και επιδεικνύει ζηλευτή επιμέλεια και άρα πρέπει να βοηθηθεί στις παραπέρα σπουδές του από την κυβέρνηση, επιπλέον και να πληρωθεί, γιατί παρόλο που οι πρόκριτοι τού είχαν υποσχεθεί 60 γρόσια μηνιαίο μισθό, και ενώ διδάσκει από πολλούς ήδη μήνες, έχει λάβει ως τότε μόνο 150 γρόσια και αυτά ελεημοσύνη από το διοικητή Λακωνίας.
Ο Κυριάκος Βενιζέλος, λογικά, θα τελείωσε το Ελληνικό Σχολείο ή ίσως το καποδιστριακό πρότυπο ή τυπικό, πανεπιστήμιο ακόμα δεν υπήρχε, σε επιστολή του εντούτοις πολλά χρόνια αργότερα προς το φοιτητή γιο του, μετά από διένεξή τους, ο ίδιος έμπορος στο επάγγελμα, υαλοπώλης, και απευθύνεται σ’ αυτόν που θεωρεί φυσικό διάδοχό του στην εμπορική επιχείρηση, -θαυμάστε τη γλώσσα, την ευρεία αντίληψη, το νεύρο του ανθρώπου: «…Μετά σκέψιν ώριμον σοι επέβαλον την εκμάθησιν της γερμανικής γλώσσης, ήτις μίαν ημέραν, και από τούδε αν θέλης, θα σοι ήτο τόσον ωφέλιμος, αλλά το απέφυγες διά προφάσεων και διότι επροτίμας την λατινικήν, ήτις αναγκαιοί εις μόνον τους φιλολόγους, τους ιατρούς και τους νομικούς. Σοι επέβαλον να επιδοθής κατά το λήξαν σχολικόν έτος εις διπλογραφίαν τε και εμπορικά σχετικά μαθήματα, και ενώ ήλπιζον ότι ήδη θα ήσο δόκιμος διπλογράφος, διότι δύο μηνών ενδελεχής παράδοσις αρκεί, ως λέγουν, εις την εκμάθησιν της διπλογραφίας, με άφησας πλανώμενον και ουδέ του άκρου των δακτύλων σου ήψασο της διπλογραφίας…»
Η Κατίγκω ήταν το τρίτο παιδί και κορίτσι του Κυριάκου και της Στυλιανής, το αμέσως επόμενο, ο Αγαθοκλής, αρρώστησε από τύφο ή ίσως μηνιγγίτιδα, μωρό δύο χρονών, και έμεινε πνευματικά ανάπηρος, (δε μιλούσε, μπουσουλούσε, ο διαρκής πόνος της οικογένειας, η μέριμνα της Στυλιανής μέχρι το τέλος της ζωής της), ακόμα ένα κορίτσι, και στερνοπαίδι ο Ελευθέριος. Όταν επισκέφτηκα το σπίτι των Βενιζέλων στη Χαλέπα, μόνος, ένα απριλιάτικο απόγευμα, κι όπως βυθιζόμουν στο εσωτερικό του νεοκλασικού, με τη νεαρή υπάλληλο που με ξεναγούσε από κοντά, και ενόσω σκόνταφτα νοερά στα σούρτα φέρτα υψηλών προσκεκλημένων ή στελεχών του μεγάλου πολιτικού, αναλογιζόμουνα κιόλας την αγωνία της Στυλιανής να κρατάει καθαρό τον Αγαθοκλή για τη μυρωδιά του σπιτιού στο κατώι. Η υπάλληλος, ένα ευγενικό κορίτσι, επέμενε να με οδηγήσει και στη μικρή πίσω ταράτσα, να μου δείξει, «Αυτό ήτανε το σπίτι του Ύπατου Αρμοστή της Κρήτης, πρίγκιπα Γεωργίου, και ο Κυριάκος Βενιζέλος, χτίζοντας το δικό του εδώ, ήθελε να το κάνει μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό». Παράβγαινε τον πρίγκιπα! Μα δεν ξεπετιούνται από το πουθενά οι Βενιζέλοι, βέβαια.
Τα Χανιά είναι αγαπημένη πόλη, όλος ο νομός, η Κρήτη όλη. Κάποτε καπετάνιοι απ’ αυτούς που εμπορεύονταν γεωργικά προϊόντα ανάμεσα Κρήτη και Δωδεκάνησα έφτασαν στην Κέφαλο, το χωριό του παππού μου στην Κω, του ξεσήκωσαν τα μυαλά με τον Βενιζέλο, άλλαξαν τη ζωή του, τη ζωή του πατέρα μου έπειτα, ποιος ξέρει πώς και πόσο καθόρισαν την ύπαρξή μου. Μεταλαμπαδευόταν περηφάνια, οι αντιλήψεις πλάταιναν, ο ζωτικός χώρος αυξανόταν.
Δε θα ήθελα να ήμουν ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Προτιμότερο να μην κουβαλάς προγόνους και μεγάλα ονόματα. Μόνο που συγκαταλέγεται στους πολύ λίγους Έλληνες πολιτικούς σήμερα που είναι στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Αλλά και ο συνειρμός των ονομάτων αναπόφευκτος. Ούτε μου διαφεύγει πως αυτό που μοιάζει με αφηγηματική συμπύκνωση, δεν ανήκει αυτομάτως στην οικονομία της ζωής ή της Ιστορίας. Κυριάκος – Κωστής – Κυριάκος – Κωνσταντίνος – Κυριάκος: τρεις Κυριάκοι – δυο Κωνσταντίνοι, πόσο λίγος ο χρόνος των δύο αιώνων.
Να γινόταν, λέω, ν’ απλώσει ετούτος ο Κυριάκος το χέρι να πιάσει την παλάμη εκείνου του πρώτου, του πρωτόσχολου. Να πιάναμε μαζί του το νήμα απ’ την αρχή. Σωστότερα.
[Στη φωτογραφία οι γονείς του εθνάρχη, Κυριάκος Βενιζέλος και Στυλιανή (Πλουμιδάκη).]
